|
IМавзу : Тиббиётда аҳамиятга эга бўлган ўргимчаксимонлар: қишлоқ канаси, қичима, ит ва тайга каналари.
Мавзу бўйича ўрганиладиган асосий саволлар:
1.Қўтир канасининг морфологик белгиси.
Parazit epidermisning muguz qatlamida yashaydi, uzunligi 0,5 mm dan oshmaydi. Butun tanasi bilan nafas oladi. Terida doimiy ektojiarazitizmga moslashishi natijasida morfologiyasi boshqa kanalardan ancha farqlanadi. Odamga kasallar bilan muloqotda bo‘lganida yoki kasalning kiyimidan, o‘rin-ko‘rpasi va shaxsiy
buyumlaridan yuqadi. Urg‘ochi kana epidermisda yo‘l ochadi va hayoti davomida 40-50 tagacha tuxum qo‘yadi. Hayot siklida lichinka, nimfa, imago bosqichlari kuzatiladi, 40-50 kungacha yashaydi
2.Қўтир канасининг яшаш жойи.
Kanalar terining har qanday joyida yashashi mumkin, lekin ko‘pincha barmoqlar orasida, qo‘ltiq tagi, ikki son oralig‘i terisida ko‘proq parazitlik qiladi.
3.Нима сабабдан қўтир (қичитма) хосил бўлади?
Kasallarda qattiq qichish, ozib ketish alomatlari kuzatiladi. Qashilgan joylarga mikroblar tushishi, teri yiringlashi, yallig'lanishga sabab bo‘lishi mumkin.
4.Қўтир канасининг ривожланиш цикли.
Hayot siklida lichinka, nimfa, imago bosqichlari kuzatiladi, 40-50 kungacha yashaydi
5.Ит канасининг морфологик тузилиши.
It kanasi tabiatda keng tarqalgan bo‘lib, asosan Yevropa va Osiyoda uchraydi. Tanasining tuzilishi ham maiksod kanalariga xos. «Boshchasi» tanasining oldingi
qismida joylashadi va orqa tom onidan ko‘rinib turadi. Oyoqlari uzun, tanasi oval shaklida bolib , oldigi tomoni ingichkalashgan, rangi jigarrang, ko‘zlari yo‘q. Tanasining ventral tom onida uchinchi juft oyoqlarining asosida jinsiy teshigi, to‘rtinchi juftining asosida bir juft stigmalar yotadi. Anal teshigi tanasining pastki qism ida joylashadi.
6.Ит канасининг жинсий деморфизми.
It kanasida jinsiy demorfizm aniq ko‘rinadi. Urg‘ochisi och rangda bo‘lib, uning
dorsal qalqonchasi tanasining orqa to m o n in i oldingi qism inigina qoplaydi. Kana qon so‘rganda tanasining qalqonsiz qismi kattalashadi. Erkak kananing dorsal qalqonchasi uning butun tanasini qoplab turadi, faqat tanasining atrofida toigina joy qoladi. Och urg‘ochi kana 3-4mm , to‘yingani 7-11mm kattalikda boladi.
7.Тайга канасининг морфологик тузилиши.
Tayga kanasi morfologik jihatdan it kanasiga yaqin turadi. Uning rivojlanish sikli ham it kanasining rivojlanish sikliga o ‘xshash. Tayga kanasi bir qancha sutemizuvchilar va qushlarda parazitlik qiladi. Ular o‘rmonlardagi yerga to‘kilgan barglar tagiga tuxum qo‘yadi. Tuxumdan to imagogacha bo‘lgan butun rivojlanish davri uch yil davom etadi.
8.Тайга канасининг ривожланиш цикли.
Ular o‘rmonlardagi yerga to‘kilgan barglar tagiga tuxum qo‘yadi. Tuxumdan to im agogacha bo‘lgan butun rivojlanish davri uch yil davom etadi.
9.Тайга канаси томонидантарқаладиган касалликлар.
Tayga kanasi bahor-yoz ensefelati qo‘zg‘atuvchisini tarqatadi. Tayga ensefelati juda og‘ir kasallik bo‘lib, odamni o’limga yoki falaj va chala falaj bo‘lib qolishiga sabab bo‘ladi. Kana ensafalitning tabiiy manbai taygadir. Ensefalitning qo‘zg‘atuvchisi virus bo‘lib, kanna tanasida uzoq vaqt saqlanadi va transovarial yo‘l bilan kana tanasiga o‘tadi.
10.Тайга канасини чақтирмаслик учун нималар қилиш керак.
Tayga kanasi bir qancha sutem izuvchilar va qushlarda parazitlik qiladi.Taygaga borgan odam ko‘pincha kanalar hujumiga uchrab, o‘ziga virusni yuqtirib olishi mumkin.
11.Аргас каналарининг морфологик тузилиши.
Argas kanalarining tanasi uzunchoq oval shaklda bo ‘lib, kulrang yoki jigarrang tusda bo‘ladi. Tanasini qoplagan teri cho‘ziluvchan boladi
12.Аргас каналарида ҳосил бўлган мосламалар.
1. K analar har xil hayvonlarda reptiliyalardan tortib to odamgacha (polifagiya) qon so‘rishi mumkin.
2. Qon so‘rish jarayoni iksod kanalariga nisbatan juda tez (bir necha daqiqadan to 2-3 soatgacha) o‘tadi. Ular 30 daqiqa davomida bemalol qomini to‘ydirishi mumkin, chunki xo‘jayini inida bolgan davrda kana qon so‘rib, ulgurishi kerak, aks holda xo‘jayini bilan tashqariga chiqqudek bolsa, tashqi muhit unga halokatli ta’sir etishi mumkin.
3. Shunday tez oziqlanish jarayonida kanalar ko‘p qon so‘rolmaydi, bunga sabab ularning butun tanasi xitinli qalqon bilan qoplanganligidadir (xitinli dorsal qalqoni ham bunga yol qo‘ymaydi).
13.Орнитодорус ( қишлоқ ) канасининг тузилиши.
Kana tanasi uzunchoq bolib, bolimlarga bolinmagan. Urg‘ochisining uzunligi 8mm , eni 4,5 mm , erkagini uzunligi 6 mm , eni 3,5 mm bo‘ladi. Ular to‘q kulrang bo‘lib, usti och kulrang xitin bilan qoplangan. Och kananing xitin qavati burishgan bo‘ladi. Ornitodorus kanasining ko‘zi bolmaydi.
14.Қишлоқ канаси қандай касаллик тарқатади?
Qishloq kanasi ( Ornithodorus papillipes) — kana qaytalama terlamasi qo‘zg‘atuvchisining tashuvchisi va tabiiy rezervuari.
15.Каслликнинг инокуляция, контаминация йўллари билан юқиши
Kasallik odamga faqat kana chaqishi orqaligina emas, teri orqali kanalar axlati yoki dissimilatsiya mahsulotlaridan yuqishi mumkin
Do'stlaringiz bilan baham: |
