Лаборатория иши №11. Тупрок эритмасининг реакциясини аниқлаш (2 соат)

O’ZMU KIMYO FAKULTETI

O’ZMU KIMYO FAKULTETI

KIMYO YO’NALISHI 4-KURS

1802 - GURUH TALABASI

NIYAZOVA SHAHLO

Tekshirdi. Ochilova Sh

OlLTINGURGUTLI AZOBO'YOQLAR

• Oltingugurtli bo’yoqlar sellulozali tolali matolarga mos keladi. Rangi kulrang va quyuq, asosan to’q ko’k qora va jigarrang. Yorug’lik va yuvish tezligi juda yaxshi, xlorli oqartirish tezligi esa yomon. Matoning uzoq muddat saqlanishi tolaning shikastlanishiga olib keladi.
• Oltin oltingugurtning CAS raqami-1326-82-5 bu qora kukun. Bu paxta zig’ir va viskoza uchun qora rangni bo’yash uchun ishlatiladigan keng tarqalgan bo’yoq. Bo’yash tezligi va tengligi yaxshi. Shuningdek vinilonni bo’yashdan ham foydalanish mumkin.

Sulfat bo’yoqlari suvda erimaydi. Sulfat bo’yoqlari asosan paxta tolasini bo’yash uchun ishlatiladigan natriy sulfid bilan shuningdek paxta o’chamdagi aralashmaning matolari uchun bo’yaladi. Oltingugurt bo’yoqlari ham bo’yoq moddasi hisoblanadi. Oltingugurtli bo’yoq paxta qora, viskon va boshqa tolalarni bo’yash uchun ishlatilishi mumkin. Ishlab chiqarish jarayoni oddiy harajati past rangi bir rangda bo’yalgan bolishi mumkin, rangi mos kelishi mumkin, engillikning shaffofligi yaxshi va ortiqcha ishqalanish kambag’aldir. Kromatogrammada qizil va binafsha rang yo’q. Rang esa quyuq ranglarni bo’yash uchun mos keladi.

Oltingugurtli bo’yoqlarini xossalari: 1.Bir tog’ridan to’g’ri boyoqlarga o’xshsash tuz bilan bo’yaladi Qatlamni mustaxkamlovchi vosita va metall tuzni mustaxkamlash vositasi. 2. Vat bo’yoqlari singari Bo’yoq, elyafil bo’yoq uchun va tolalar ustida oksidlash kislota bilan H2S gazini ishlab chiqarish mumkin va aluminiy asetat bilan reaksiyaga kiriwadi, qora alyuminy sulfid cho’kmasini hosil qiladi.

Yuqori harorat bo’yoqning diffuziya tezligini oshirish va transfiksion darajasini oshirish uchun foydalanish mumkin. Oltingugurtli bo’yoqlar sariq, jigarrang, ko’k, zangori, binafsha rang, yashil, qora va boshqa tusda bo’lishi mumkin. Oltingugurtli bo’yagichlar yuvilganda rangi aynimaydi. Arzon, olinishi oddiy bo’lgani uchun keng qo’llanadi. Asosan matoni bo’yashda oltingugurtli bo’yoqlarni natriy sulfidning suvdagi eritmasi bilan qaytarib leykobirikmalar hosil qilinadi.

Aromatik halqada SO3H – sulfo guruhi tutgan birikmalarga aromatik sulfokislotalar deyiladi. Benzol halqasida bitta, ikkita yoki uchta sulfoguruh bo‘lishi mumkin.

OLINISH USULLARI. Sulfokislotalar aromatik uglevodorodlar va ularning hosilalarini bevosita sulfolab olinadilar. Benzol sulfokislota benzolga sovuqda konsentrlangan sulfat kislota ta’sir ettirib olinadi: C6H6 + HOSO3H == C6H5SO3H + H2O Agar sulfat kislotaning konsentratsiyasi 65% dan kam bo‘lsa sulfolash jarayoni bormaydi. Sulfat kislotadan to‘liq foydalanish maqsadida reaksiya issiqlikda ortiqcha benzol ishtirokida olib boriladi. Hosil bo‘layotgan suv ortiqcha benzol bilan xaydaladi.

OLINISH USULLARI 1947 - yildan boshlab aromatik sulfokislotalar aromatik uglevodorodlarga sulfat angidridi ta’sir ettirib olinadi. C6H5SO3H + C6H6 + SO3 == C6H5SO2C6H5 + H2SO4 Di- va trisulfokislotalar aromatik uglevodorodlarga katalizatorlar ishtirokida tutovchi sulfat kislota ta’sir ettirib olinadi.

Sulfokislotalarni sulfat kislotadan ajratish uchun ular tuzlarining eruvchiligidagi farqdan foydalaniladi. Sulfokislotalarning kaliyli yoki bariyli tuzlari kalsiy yoki bariy – sulfatga qaraganda suvda yaxshi eriydi. Ayrim hollarda sulfokislotalar ularning natriyli tuzlari ko‘rinishida ajratib olinadilar.

Sulfanil kislota. 290°C da suyuqlanadigan, suvda oz eriydigan, rangsiz kristall modda bo'lib, anilin va sulfat kislotadan olinadi. U azobo'yoqlar ishlab chiqarishda qo'llaniladi. Sulfanil kislotaning amidi (oq streptotsid) tibbiyotda samarali antibakterial vosita sifatida ishlatiladi. Oq streptotsidni quyidagi sxema bo'yicha sintez qilish mumkin

FIZIK XOSSALARI Sulfokislotalar kristall moddalar bo‘lib, suvda yaxshi eriydi. Gigroskopik hususiyatga ega. Kislotalik kuchi katta. Sulfokislotalar aromatik birikmalar kimyosida katta ahamiyatga ega. Ular yordamida aromatik uglevodorodlarning turli hosilalarini olish mumkin.

Eʼtiboringiz uchun rahmat.