Ilmiy tadqiqot markazi

1-
жадвал
 
Ўзбекистон Республикасида тижорат банклари томонидан кичик тадбиркорлик 
субъектларига ҳамда аҳолига тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш 
мақсадлари учун ажратилган кредитлар ҳажми
100
 
Асосий йўналишлар
 
Йиллар
 
01.01.2020 
01.01.2021 
01.01.2022 
сумма
 
(млрд.
 
сўм)
 
фоизда 
жамига 
нисбатан
 
сумма
 
(млрд.
 
сўм)
 
фоизда 
жамига 
нисбатан
 
сумма
 
(млрд.
 
сўм)
 
фоизда 
жамига 
нисбатан
 
Барча молиялаштириш манбалари 
ҳисобидан
 
ажратилган кредитлар, 
жами
 
55430,0 
100,0 
48389,7 
100,0 
59552,1 
100,0 
шундан:
 
 
 
 
 
 
 
Ажратилган микрокредитлар
10777,5 
19,44 
10194,3 
21,07 
15092,4 
25,34 
Оилавий 
тадбиркорликни 
ривож
-
лантириш дастурлари доирасида
1136,1 
2,05 
6078,5 
12,56 
8566,3 
14,38 
шундан
: Аҳолига тадбиркорлик
фаолиятини амалга ошириш учун
4906,3 
8,85 
3602,1 
7,44 
6830,0 
11,47 
Хизмат кўрсатиш ва сервис соҳасини 
ривожлантиришга
8772,2 
15,83 
5959,8 
12,32 
18176,6 
30,52 
Тадбиркор 
аёлларни 
қўллаб
-
қувватлашга
4499,8 
8,12 
4895,9 
10,12 
7756,8 
13,03 
Бошқалар
25338,1 
45,71 
17659,1 
36,49 
3130,0 
5,26 
99
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки йиллик ҳисоботи. 2021 йил.
100
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки статистик бюлетенлари. 2019
-
2021 йиллар.

---

148 
2021 йилда тижорат банклари томонидан кичик тадбиркорлик субъектларига барча 
молиялаштириш манбалари ҳисобидан кредитлар бериш миқдори ижобий натижага эга 
бўлди, яъни кредитлар ҳажмини ўсишига эришилди. 1
-
жадвал маълумотларидан кўриниб 
турибдики, сўнгги йилларда тижорат банкларининг кичик бизнес ва хусусий 
тадбиркорлик субъектларига йўналтирилган кредитлар миқдори йилдан йилга ўсиб 
бормоқда. 2021 йилда тижорат банклари томонидан ажратилган жами кредитлар ҳажми 
59,6 трлн. сўмни ташкил этиб, пандемия шароитларига қарамасдан қарийб 2020 йил 
даражаси нисбатан 23 фоизга ўсди.
Банклар томонидан ажратилган кредитларнинг ушбу тенденциясида асосий сабаб 
ишлаб чиқариш соҳаларига берилган кредитларининг қайтиб келишининг рискини 
ҳимоялаш
билан боғлиқ муаммолар мавжудлигини кўрсатмоқда.
Ҳозирда
ушбу муаммоларни ҳал этиш мақсадида тижорат банклари ва банкдан 
ташқари кредит ташкилотлари томонидан ажратиладиган микрокредитларнинг 
таъминоти сифатида кредит қайтарилмаслиги рискини суғурталашда суғурта полисини 
қўллаш
амалиётини кенгайтириш, якка тартибдаги тадбиркорларга, жумладан, касб
-
ҳунар билим юртлари битирувчиларига берилган тижорат банклари кредитлари бўйича 
таъминот сифатида жисмоний шахсларнинг мол
-
мулкини гаровга олиш амалиёти кенг 
жорий қилинди.
Шу билан бирга замонавий бозор тамойилларида ишлаш учун ҳудудларда банклар 
лойиҳа фабрикалари ва тадбиркорликка ўқитиш марказларини ташкил этиб, хорижий 
мутахассисларни жалб қилмоқда. Ушбу марказлар тадбиркорларга, айниқса, ёшларга ўз 
ғояларини
амалиётга татбиқ этиш, бизнес режаларни ишлаб чиқиш, маблағлар жалб 
қилишга
ёрдамлашади ҳамда уларга бизнес жараёнининг барча занжирида кўмакдош 
бўлади
101
. 
Шу билан бир қаторда, кредит олиш юзасидан аризаларни электрон тизим орқали 
қабул
қилиш амалиётини йўлга қўйиш имконияти яратилди.
Бу яхши кўрсаткич лекин, ҳозирги кунда қишлоқ
хўжалиги ишлаб чиқаришнинг 
самарадорлигини ошириш ва ривожланишининг ички имкониятлари тўлиқ очилмаган. 
Қишлоқ
хўжалигини тубдан ислоҳ қилиш, қишлоқда аграр ва иқтисодий муносабатларни 
жорий қилиш айнан қишлоқ хўжалигида фаолият юритаётган молия кредит 
институтлари билан боғлиқ бўлган, лекин ҳали тўлиқ ишламаётган имкониятларини 
такомиллаштиришга боғлиқдир.
Банклар учун деҳқон хўжаликлари ноқулай мижозлигича қолмоқда. Буни бир қатор 
сабаблар билан изохлаш мумкин, жумладан: банк учун таваккалчилик омилининг 
юқорилиги, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг паст рентабеллилиги (кўп ҳолларда 
деҳқон хўжаликларида маҳсулот ишлаб чиқариш рентабеллиги юқори бўлишидан қатъий 
назар), етарли даражадаги гаров таъминотининг йўқлиги, ҳисоб рақамининг мавжуд 
эмаслиги, деҳқон хўжаликлари томонидан аксарият ҳолларда кам миқдорда кредит 
олиниши, кредитни расмийлаштириш жараёнининг мураккаблилиги ҳисобланади.
Бозор иқтисодиёти шароитида банклар томонидан мижозларга кўрсатиладиган 
факторинг операциялари молиялаштириш асосига эга бўлиши ёки бўлмаслиги мумкин. 
Республикамизнинг йирик тижорат банкларини қишлоқ хўжалик корхоналарига 
берадиган факторинг кредитларининг ривожланишини ва уларнинг ҳажмини ошириш 
лозим. Бунинг натижасида қишлоқ хўжалик корхоналарининг дебитор
-
кредитор 
101
https://president.uz/uz/lists/view/4551 

---

149 
қарздорлигини
сезиларли даражада қисқартириш, уларнинг пул маблағларига бўлган 
эҳтиёжини тўлароқ қондириш имконини беради. 
Ушбу муаммоларнинг ҳал этилиши қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштирувчи 
барча тузилмаларни молиявий ахволини яхшиланишига, хар бир дехқон моддий 
маифаатдорлигини таъминлаш оркали ишлаб чикариш самарадорлигини оширишга 
хизмат килади.