|
5
-rasm.
Uchburchakda yon tomonlari teng bo’lgani uchun quyidagi ifoda o’rinli:
va ichki qaytish bo’lgani uchun
Bu tomchi ichidagi burchaklar tengligini bildiradi. Shunday qilib,
(4)
Shuning uchun, quyidagicha belgilab olishimiz mumkin
1-jadval
|
|
|
0
|
0
|
180
|
10
|
7.5
|
170
|
20
|
14.8
|
160.8
|
30
|
22.0
|
152.0
|
40
|
28.7
|
145.2
|
50
|
35.0
|
140.0
|
60
|
40.4
|
138.4
|
70
|
44.7
|
141.2
|
80
|
47.4
|
150.4
|
90
|
48.4
|
166.4
| 2.3. Kamalak turlari
Yer yuzida turli xil kamalaklar mavjud, lekin ko'pincha oddiy kamalak kuzatiladi. Shunga o'xshash sabablarga ko'ra paydo bo'lgan yoki ko'rinadigan boshqa ko'plab optik hodisalar ma'lum.
Oy (tunda). Kechasi kamalakni oy nurida ko'rish mumkin. Oy kamalagi (shuningdek, tungi kamalak nomi bilan ham tanilgan) - bu oy tomonidan yaratilgan kamalak. Oyning kamalagi odatdagidan nisbatan yumshoqroq. Buning sababi shundaki, oy kun davomida quyoshdan ko'ra kamroq quyosh nurlarini aks ettiradi. Oyning kamalagi juda yorqin tungi yoritgichda - oyda ko'rinadi. Kechasi, baland, qorong'i bo'lsa, osmon to'la, doimo to'lin oy bo'ladi va shu bilan oyning oldida yomg'ir yog'adi, tunda kamalakni ko'rish uchun sinchikov bo'lish lozim va u ham bizga oq bo'lib ko'rinadi. Garchi aslida u rangli bo'lsa-da.
Misty (oq) kamalak. Oq yoki tumanli kamalak - keng porloq oq yoy bo'lgan kamalak. Tumanli kamalak, quyosh nuri juda kichik tomchilardan tashkil topgan zaif tumanni yoritganda paydo bo'ladi. Nima uchun kamalak oq rangga o'xshaydi? Gap shundaki, quyosh nurlari aks etadigan tomchilar hajmi. Tuman zarrachalarining o'lchamlari shunchalik kichkinaki, sinish paytida quyosh nuri tarqaladigan alohida rangli chiziqlar keng rangpar fan bilan emas, balki tomonlarga tarqalib ketmaydi. Ranglar bir-biriga suyangan va ko'z endi ranglarni ajratmaydi, faqat rangsiz yorqin kamonni-oq kamalakni ko'radi. Tumanli yomg'ir, shuningdek, kechasi tuman paytida, osmonda yorqin oy bo'lsa, paydo bo'lishi mumkin. Tumanli kamalak kam uchraydigan atmosfera hodisasidir.
Ikki kamalak. Biz allaqachon bilamizki, osmonda kamalak quyosh nurlari yomg'ir tomchilari orqali kirib, sinadi va osmonning boshqa tomonida rangli yoy bilan aks etadi. Va ba'zida quyosh nuri birdaniga ikki, uch yoki hatto to'rtta kamalakni yaratishi mumkin. Yomg'ir tomchilarining ichki yuzasidan ikki marta nur tushganda, kamalak olinadi. Birinchi kamalak, ichki, har doim ikkinchisidan ko'ra yorqinroq, tashqi tomondan esa ikkinchi kamalakdagi yoylarning ranglari aks ettirilgan va kamroq yorqinroq. Kamalak orasidagi osmon doimo boshqa joylarga qaraganda qorong'i. Osmonning ikki kamalak orasidagi kengligi Aleksandr chizig'i deb ataladi.
Qish kamalagi. Eng ajablanarlisi, qishda kamalak! Bu juda g'alati hamda g'ayrioddiy. Sovuq tushadi va to'satdan rangpar moviy osmonda kamalak paydo bo'ldi. Qish kamaligini faqat qishda, qattiq sovuq paytida, sovuq quyosh moviy osmonda porlayotganida va havo mayda muz kristallari bilan to'ldirganda kuzatish mumkin. Quyosh nurlari bu kristallardan o'tib ketadi, go'yo prizma orqali va sovuq osmonda rangli kamon aks etadi. Quyosh nurlari bu kristallardan o'tadi, xuddi prizma singari singan va osmonda chiroyli kamalak orqali aks ettirilgan [6].
Dumaloq gorizontal yoki olov kamalak. Dumaloq gorizontal yoki yonib turgan kamalak - quyosh nuri engil sirt bulutlari orasidan o'tib ketganda hosil bo'ladi va faqat quyosh osmonda juda baland bo'lganda paydo bo'ladi. Ma'lum bo'lishicha, sirli samoviy "olov" muzdan paydo bo'lgan! Axir, sir bulutlari yerdan juda balandda joylashgan, u yerda yilning istalgan vaqtida juda sovuq bo'ladi va shuning uchun ular tekis muz kristallaridan iborat! Quyosh nurlari muz kristalining vertikal yuzlaridan o'tib, sinadi va olov kamalagi yoki dumaloq gorizontal yoyni yoritadi, chunki olov kamalagi fanda shunday nomlangan. Yong'in kamalagi nisbatan kam uchraydigan va noyob hodisa.
Qizil kamalak. Qizil kamalak osmonda faqat quyosh botganda paydo bo'ladi va oddiy kamalakning so'nggi ohangidir. Ba'zan u juda yorug 'va quyosh botgandan keyin ham 5-10 daqiqada ko'rinadigan bo'lib qoladi. Quyosh botganda, nurlar havodan uzoqroq yo'lni bosib o'tadi va suvning sinishi indeksi uzunroq to'lqin uzunligi (qizil) uchun qisqa to'lqin uzunligiga (binafsha) nisbatan kamroq bo'lganligi sababli, qizil chiroq refraktsiya paytida kamroq himoyalanadi. Quyosh ufqdan pastga tushganda, kamalak avval eng qisqa binafsha to'lqinlarni yo'qotadi va ular darhol tarqaladilar. Keyin ko'k, yashil va sariq to'lqinlar yo'qoladi. Eng qat'iy - qizil yoy. Kamalak osmon gumbazida rango-rang boʻlib koʻrinadigan yoy; yorugʻlikning atmosferadagi yomgʻir tomchilarida sinishi, qaytishi va difraksiyasi natijasida yuz beradi. Yomgʻir yogʻib oʻtgach, Quyoshga qarama-qarshi tomonda hosil boʻladi. Quyosh ufqqa qancha yaqin boʻlsa, kamalak shuncha katta koʻrinadi. Kamalakning burchak radiusi 42° ga teng , tashqi qismi qizil, ichki qismi binafsha rangda koʻzga tashlanadi; unda boshqa ranglar toʻlqin uzunligiga qarab joylashadi. Ayrim vaqtlarda atmosferada qoʻshaloq kamalak ham kuzatiladi. Qoʻshimcha kamalak ichki qizil qismining burchak radiusi 50° ga teng. Baʼzan, atmosferada ayni bir vaqtda 3 tadan 6 tagacha kamalak hosil boʻlishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
