Ilmiy maqola va tadqiqotlar

Esda saqlash va xotira. 
Ma’lumotlarimiz xoh tashqi, xoh 
ichki bo‘lsin miyamizga ta’sir qilgandan so‘ng ancha muddat 
saqlanib  qoladi.  Masalan,  men kecha sizning so‘zlaringizni 
eshitgan edim. Ya’ni, gap qulog‘im va ko‘zim orqali miyamga 
ta’sir  qilgan  edi.  Bugun  sizni  ko‘rmasam  va  so‘zlaringizni 
eshitmasam  ham,  kechagi  ta’siridan  uni  idrok  qilaman.
19  -  Abdurauf  Fitrat
289

---

Ko‘rinadiki, miyam sizning so‘zlaringizni yodlab olgan ekan. 
Bugun  esa  men  ulami  xotiramga,  xayolimga  keltiraman. 
Odamning ana shu ikkala qobiliyatini «esda saqlash» va «xo- 
tira» deb ataydilar. Esda saqlash va xotira odam hayotida o‘ta 
zarurdir.  Shohdan  gadogacha,  olimdan  bir  maktab  bola- 
sigacha  esda  saqlash  va  xotiraga  muhtojdirlar  va  ulaming 
yordamida  ishlarini  bajaradilar.  Agar  men  kecha  o‘qigan 
kitobim,  qilgan ishlarim,  ko‘rgan narsalarim,  ertalab qilgan 
muomalalarimni,  bir muddat oldin eshitgan so‘zlami hozir 
eslay  olmasam  aniqki,  holim  voydir!
Xotiraning  qay  darajada  muhim  ekanini  shu  bayonim- 
dan  bildingiz.  Lekin  ana  shu  qobiliyat  —  esda  saqlash  va 
xotirlash  qobiliyati  har  doim  bir  xil  darajada  zohir  bo‘l- 
maydi, ba’zan nuqsonli bo‘ladi. Ba’zi odamlarga ish buyurib, 
ming  ta’kid  qilsangiz  ham,  bajarish  ikki  soat  o‘tmasdan 
xotiralaridan ko‘tariladi. Ulaming shu holatlari xotiralarining 
nuqsonidandir.  Bolalar hofizalari va xotiralarini yoshligidan 
tarbiyalash,  ulami  kamolotga  yetkazish juda  ham  zarurdir. 
Lekin  bu  vazifa,  asosan,  maktab  muallimlari  zimmasiga 
tushadi.  Ota-onalar  bolalarga  kayf  beradigan  narsalarni 
tamoman  man  etishlari,  bolalar  turgan  xonalami  nazorat 
qilishlari  lozim.  Bundan  tashqari  odam  ruhini  tarbiyalash 
uchun ko‘p imkoniyatlar mavjud. Uni ham tarbiyalash lozim. 
Lekin  bulaming  hammasi  maktab  va  o‘qituvchilar vazifasi 
bo‘lgani  uchun  bu  yerda  zikr  qilinmadi.