Ilmiy maqola va tadqiqotlar

Kelishkanlik12
Ega bilan kesim so‘zlari orasida birlik,  ko‘plikda kelish- 
kanlik,  barobarlik  kerakmi,  yo‘qmi?  Bu  so‘roqqa  javob 
bermak uchun shunday deyish mumkin: gapda ega so‘zi birlik 
bo‘lganda  «kesim»  so‘zining  ham  birlik  bo‘lishi,  albatta, 
lozimdir.
Qo ‘y so ‘yildi.
Quyosh  chiqdi.
Bu tosh  og ‘irdir  kabi.
Biroq ega  so‘zi  hurmatli bir kishining  oti boisa,  hur- 
matlab,  tuban  bir  kishining  oti  b o isa,  uchirik  qilib  ke- 
sim so‘zi ko‘bli'k shaklida aytiladir:  Mudir keldilar.  Mual- 
lim  aytdilar.  Ergashboy  ham  gapirdilar kabi.
Ega ko‘blik boiganda kesim so‘zi ot yo sufat boisa orala- 
rida  kelishkanlik  juda  zarur  emas:  Bular  yog‘och;  bular 
yoochdir.  Bizlar yaxshi;  bizlar yaxshilar.  Bolalar o ‘qug‘an; 
bolalar o ‘qug‘anlar kabi.
Kesim so‘zi fe i  boisa:  olti  shakl feidan birinchi shakli
196

---

(o‘zga-g‘oyib so‘zi) bilan ega orasida kelishkanlik yana juda 
zarur  emas.  Bolalar  maktabdan  chiqdilar  deganimiz  kabi. 
Bolalar maktabdan  chiqdi ham  deya  olarmiz.  Kesim  so‘zi 
fe’lning  qolg‘an  besh  shaklidan  biri  b o ig ‘anda  ega  bilan 
kesim  orasida  kelishkanlik,  albatta,  lozimdir:  Men  keldim 
o‘mida  Men  kelding;  Siz keldingiz o‘mida  Siz kelding deya 
olmaymiz.