Ilmiy ish asoslari

4. "r" undoshining fonetik o’zgarishi

Agarda unlidan so’ng "er" bo’g’ini qo'shilsa, ular bitta bo’g’in sifatida talaffuz qilinishi mumkin.

Ushbu hodisa "r" ning fonetik o’zgarishi deb ataladi.
Odatda bu holat "儿" so’zining boshqa bir so’z bilan qo’shilishi natijasida yuz beradi.
Masalan:
gēr　歌儿 (qo’shiq);　　　huār　花儿 (gullar)
Agar "er" qo’shimchasi oldidan –i yoki –n tovushlari kelsa, o’qilishida –i –n talaffuz qilinmaydi.
Masalan:
xiǎo háir　小孩儿 (bolalar);　　　wánr　玩儿 (o’ynamoq)

Xulosa
Xulosa qilib aytganda, Xitoy davlatining o’zbek xalqi bilan madaniy aloqalarini mustahkamlashda eng muhim bog’lovchi vositalardan biri shubhasiz tildir.

Til barcha davlatlarni bir-biriga hamjihatlikda do’stlik aloqalarini o’rnatishga yordam beradi.

Bundan tashqari o’zbek xalqining etnik tarixi Xitoydagi qadimgi xalqlar bilan uzviy bog’langandir.
Shu sababdan O`zbekiston mustaqillikka erishgach, 1992-yil 2-yanvarda Xitoy bilan diplomatik aloqalar o’rnatgan.
Bunday hamkorlik va do’stlik aloqalari natijasida ikkala davlatda ham tilshunoslik sohasining shiddat bilan rivojlanayotganini ko`rishimiz mumkin.
Shu maqsadda hatto har yili tajriba almashish maqsadida ikkala davlatlardan bir-biriga mutaxassis kadrlar ijodiy safarlar uyushtirib turadilar.

O’zbek tilshunosligida sifat so’z turkumi kattagina lug’at qatlamini tashkil etadi.

Har qanday holat, uning nozk qirralari, subyektning ruhiy holati, salbiy yoki ijobiy emotsiyasi, hayotga yoki biror shaxsga bo’lgan modal-ekspressiv munosabati asosan aifatlar orqali talqin qilinadi.

Har qanday so’zning lug’aviy ma’nosi nutqiy sharoitda oydinlashadi.

Ma’lumki, Xitoy hududi hamda aholisi jihatidan ulkan mamlakatdir. U yerda yashovchi millatlarning soni esa qadimdanjuda ko’p bo’lgan.

Xitoyda millat va elatlarning ko’pligi, ko’p shevalikka olib kelgan.

Zero ko’p shevalik esa, o’zaro aloqa qilishda anchayin qiyinchiliklarga sabab bo’lgan.

Shuning uchun azaldan Xitoyda adabiy nutq, ya’ni umumtushunarli nutqga ehtiyoj paydo bo’lgan va adabiy nutq shakllangan.

Ushbu kurs ishida o`zbek va xitoy tilllaridagi belgi va xususiyatga ega bo`lgan so`zlai ya`ni sifat so`z turkumi, undagi so`zlarning grammatik o`rni tahlil qilindi.

Shengmu va yunmu asosi lotin alifbosidagi unli va undosh tovushlardan iborat.

Shengmu va yunmu bir yoki bir necha tovushlarning birikishidan hosil bo’ladi.

Shengmu ham, yunmu ham o’z ichida bir necha guruhlarga bo’linadi. Masalan: shengmu 7 ta turga, yunmu 3 ta turga bo’linadi.

─ Shengdiao va yinjielar ham putonghuaning fonetik strukturasini tashkil etadi.

Ularning o’rni juda muhimdir.

Xususan ohang xitoy tilini boshqa tillardan farqlab turuvchi eng asosiy xususiyatlaridan biri.

Shu bilan birga ohang so’zning 75 ma’nosini farqlashda muhim rol o’ynaydi.

Xitoy tilida 4 ta ohang turi mavjud bo’lib, hozirda ular standart qilib belgilangan.

Chunki xitoyning ba’zi shevalarida 10 tagacha ohang mavjud.

Ohang belgisi bo’g’in tarkibidagi asosiy unli tovushning ustiga qo’yiladi.

─ Xitoy tilida shengmu va yunmuning qo’shilishi natijasida bo’g’in hosil bo’ladi.

Bo’g’in xitoy tilidagi eng kichkina ma’no anglatuvchi bo’lak hisoblanadi.

Bitta ieroglif bitta bo’g’in bo’ladi.

Ba’zida ikkita ieroglif ham bir bo’g’in bo’lib kelishi mumkin.

Masalan: 花儿 huar， 孩儿 hair va shunga o’xshash so’zlarni keltirib o’tishimiz mumkin.

Shunday qilib,
O`zbekiston- Xitoy o`rtasidagi siyosiy, iqtisodiy, madaniy-gumanitar sohalardagi munosabatlar yangi bosqichga ko`tarilmoqda.