Ilmiy ish asoslari

Qo’sh yunmular (Poliftonglar)

Ikki va undan ortiq unlidan tashkil topgan yunmu, poliftong yunmu deb ataladi. Putonghuadagi poliftonglar diftong va triftonglarga bo’linadi

1. 
   Diftonglar
   

Ikkita unli tovushdan tashkil topgan yunmu diftong deb ataladi, u ham ikki turga bo’linadi, ya’ni oldingi unlisi jarangli diftonglar va keying unlisi jarangli diftonglar

1. 
   Oldingi unlisi jarangli diftonglar
   

Birinchi unlini talaffuz qilganda, og’izning ochilish darajasi kengroq bo’ladi va tovush jarangliroq chiqadi.

Keyingi unlini talaffuz qilganda esa og’izning ochilish darajasi torroq, nisbatan jarangsiz bo’ladi.
Shunday ikki unli tovushdan tuzilgan birikmaning oldingi unlisi jarangli diftonglar deb ataladi.
Putonghuada 4 ta oldingi unlisi jarangli diftonglar bor, ular quyidagilar:
ai, ei, ao, ou.
ai [ ai ]

白菜 bai cai – karam 买卖 mai mai – savdo-sotiq.

ei [ ei ]

妹妹 mei-mei -singil 美味 mei – wei - xushmuomila

ao [ ao ]

报道 bao dao - xabar qilmoq 号召 hao zhao - chaqirmoq

ou [ ou ]
走兽 zou shou - yovvoyi hayvon 守候 shou hou - kutib turmoq

2. 
   Keyingi unlisi jarangli diftonglar
   

Oldingi unlini talaffuz qilganda og'izning ochilish darajasi nisbatan torroq bo'lib, tovush unchalik jaranglamaydi, aksincha keyingi unlini talaffuz qilganda og'izning ochilish darajasi kengroq bo'lib, tovush jarangliroq talaffuz qilinadi.

Bunda ikki unlidan tashkil topgan birikmaning keyingi unlisi jarangli diftong deb ataladi, ya'ni yunmu boshi va yunmu o'rtasidan tuzilgan yunmudir.
Putonghuada 5 ta keyingi unlisi jarangli diftong mavjud bo'lib, ular
ia, ie, ua, uo, üe.
ia [ iA ]

天天 tian tian -har kun 见面 jian mian – uchrashmoq

ie [ i­ ]

姐姐 jie jie - opa 大街 da jie – katta ko’cha

ua [ uA ]

西瓜 xi gua - tarvuz 刮风 gua feng - shamol esmoq

uo [ uo ]

错过 cuo guo - o'tkazmoq 脱落 tuo luo - yiqilib tushmoq

üe [ y­ ]

角色 jue se - rol 乐队 yue dui – orkestr

2.