Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

xromotsentrlar  deb  nomlanib, 

ular 

yadrochaga 

birlashib 

ketganligi 

tufayli 

yadrocha 

xromatini  deb  ham  etiladi. 

Olimlarning 

fikricha, 

xromosomalar 

qanchalik 

ko`proq 

despirilizatsiyaga 

uchrasa, ular shunchalik sintetik 

jarayonda 

aktivroq 

ishtirok 

etadi. 

Xromatinning  

geteroxromatin 

qismlari 

xromosomaning 

telomerlar, 

sentromerlar  soxasiga  to`g`ri 

keladi. Geteroxromatin qismlari 

aktiv  bo`lmasa  ham  bu  qismlar 

euxromatin 

qismlari 

funktsiyasiga 

kuchli 

ta’sir 

qiladi.  Hozirgi  vaqtda  struktur 

va  fakultativ  geteroxromatin 

farqlanadi.  Fakultativ  geteroxromatin  vaqtinchalik  kondensatsiyaga  uchragan  xromatin  bo`lib, 

struktur  geteroxromatin  esa  doimo  kondensatsiya  holatida  bo`ladi.  Struktur  geteroxromatin 

funktsiyasi hozircha noma’lum. 

Y a d r o c h a. Yadroda bazofil bo`yaluvchi gomogen tuzilishga ega bo`lgan bitta yoki ikkita 

yadrocha bor. Yadrochalar faqat yadroning emas, balki butun hujayraning eng zich qismi hisoblanadi. 

Elektron  mikroskopik  tadqiqotlar  yadrocha  ipsimon  ko`rinishdagi  nukleolonemalar  va  ular 

orasidagi gomogen tuzilmalardan tashkil topganligini ko`rsatdi. Nukleolonemalarning  qaliyligi 4-8 

nm  ipchalardan  iborat  bo`lib,  ularda  kattaligi  15  nm  keladigan  granulalar  joylashgan.  RNK 

yadrochaning  xarakterli  ximiyaviy  komponenti  hisoblanib,  uni  birinchi  marta  Kasperson  (1939) 

topgan. Yadrochada ribosomal RNK (rRNK) va ribosomalar hosil bo`ladi. 

Yadrochalarning  hosil  bo`lishi  va  ularning  soni  xromosomalarning  -  ikkilamchi  tortma 

sohasida  joylashgan  yadrocha  hosil  qiluvchi  qismlarining  miqdori  va  aktivligi  bilan  bog`liq.  Xro-

mosomalarning yadrocha hosil qiluvchi qismlaridagi DNK dan ribosomal RNK sintezlanib, bu RNK 

yadrocha sohasida oqsil bilan o`raladi va ribosoma subbirliklari hosil bo`ladi. Subbirliklar birlashib 

ribosoma shakllanadi va u yadroda yoki sitoplazmada oqsil sintezida qatnashadi va ribosomalar hosil 

bo`lishida muhim rol o`ynaydi. 

Yadro  shirasi  yoki  kariolimfa  (karioplazma)  interfazadagi  despiralizatsiya  bo`lgan 

xromosomalari va yadrocha joylashgan muhitdir. Tirik hujayralarda yadro shirasi strukturasiz massa 

hisoblanadi. Fiksatsiya qilingan preparatlarda esa kariolimfa oqsillari koagulyatsiya bo`lishi natijasida 

nozik to`rga o`xshab ko`rinadi.