Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

GIALOPLAZMA 

Gialoplazma  (lat.  hyaloplasma  -  tiniq),  asosiy  plazma  yoki  matriks  -  sitoplazmaning 

organellalari va kiritmalarisiz asosiy qismi bo`lib, u hujayraning asl ichki muhitidir. 

Elektron  mikroskop  ostida  gialoplazma  gomogen  va  mayda  do  nador  tuzilishga  ega. 

Sitoplazmaning  fizik-ximik  xususiyatlarini  o`rganish  gialoplazmaning  murakkab  kolloid  sistema 

ekanligini  tasdiqlaydi.  Gialoplazmada  turli  biopolimerlar:  oqsil,  nuklein  kislota,  polisaxaridlar  va 

boshqa moddalar bo`ladi. Bu sistema zol (suyuq) holatdan gel holatiga yoki aksincha, gel holatdan 

zol holatga o`tishi mumkin. 

Elektron  mikroskopik  tadqiqotlar  gialoplazma  tartibli  joylashgan  ko`p  tarkibli  sistema 

ekanlignni ko`rsatdi.  Gialoplazma tuzilmalarsiz  modda ko`rinsa  ham unda  fibrillyar, ipsimon oqsil 

molekulalar hosil bo`lishi yoki parchalanishi mumkin. 

Masalan: oqsil tubulinlarning ayrim  molekulalari  gialolazmada  ma’lum  sharoitda naysimon 

strukturaga aylanishi yoki parchalanishi aniqlangan. Gialoplazmada glikolitik fermentlar, karbonsuv 

metabolizmi fermentlari, oqsil va lipid metabolizmining fermentlari, RNK va turli ionlar uchraydi. 

Gialoplazma  hujayraning  turli  tuzilmalarini  o`zaro  bog`laydi.  Hujayra  uchun  zarur  bo`lgan 

moddalarnnig  hammasi,  xususan,  aminokislotalar,  yog`  kislotlari,  nukleotidlar,  karbonsuv,  turli 

ionlar, ATF hujayraning turli tuzilmalariga gialoplazma orqali yetkazib beriladi.