Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

GIPOTALAMUSNING GIPOFIZGA VA PERIFERIK ENDOKRIN BEZLARGATA’SIRI 

Gipotalamusning periferik endokrin bezlarga ta’siri ikki yo’l bilan (neyrogormonlar va nerv orqali) 

amalga oshiriladi. 

1. Gipotalamusning ma’lum neyrogormonlari (liberin va sta-tinlar) portal sistema orqali gipofizning 

oldingi  va  o’rta  bo’-lagi  hujayralari  ishini  boshqaradi,  ya’ni  bu  hujayralar  gormon  ishlashini 

kuchaytiradi  yoki  susaytiradi.  Stimulyatciyaga  uchragan  hujayralar  esa  turli  ma’lum  periferik 

endokrin bezlarga ta’-sir qiluvchi gormonlar ishlab chiqarib, shu bezlarning ishini kuchaytiradi (162-

rasmga q.). Statinlar ta’sirida ishi susaygan hujayralar esa periferik endokrin bezlarga ta’sir qnluvchi 

gormonlarni  kam  ishlab  chiqaradi  ski  umuman  ishlab  chiqarmay-di.  Bu  esa  shu  bezlar  ishini 

susaytiradi. Gipotalamusning peri-ferik bezlarga gipofiz orqali ta’siri transadenogipofizar ta’sir deb 

yuritiladi. 

2. Gipotalamus simpatik yoki parasimpatik nervlar orqali-to’g’ridan-to’g’ri periferik bezlarga ta’sir 

qilishi  mumkin.  Bu  ta’sir  paraadenogipofizar  ta’sir  deb  yuritiladi.  SHuni  qayd  qilish  kerakki, 

gipotalamus  periferik  endokrin  bezlarga  ta’sir  kilibgina  qolmay,  periferik  endokrin  bezlar 

gipotalamusga  ham  ta’sir  o’tkazishi  mumkin.  Masalan,  periferik  bezlarda  ish-lab  chiqarilgan 

gormonlarning miqdori oshib ketsa, u gipotala-musga ta’sir qilib, tegishli liberinlar ishlab chiqarishini 

su-saytiradi va statinlar hosil bo’lishini kuchaytiradi. 

Gipotalamusga  bosh  miyaning  oliy  qismlari,  xususan,  limbik  sistema,  bodomsimon  yadrolar, 

gippokamp va epifiz ta’sir qi-ladi. Gipotalamusda neyrogormonlar ishlashida bosh miyaning ma’lum 

hujayralarida ishlanuvchi endorfinlar va enkefalin-lar muhim o’rin tutadi.