Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

Bazal  plazmatik  membrananing  maxsus  tuzilmalari.  Ko`pchilik  epiteliy  hujayralarning 

bazal  plazmatik  membranasi  tekis.  Lekin  suv  va  ionlarning  transportida  ishtirok  etuvchi 

hujayralarning  bazal  plazmatik  membranalari  tekis  bo`lman,  ko`pgina  burmalar  hosil  qiladi. 

Burmalarning  kattaligi  bir-biridan  farq  qiladi.  Masalan,  ko`zning  oldingi  kamerasi  hujayralari, 

miyaning xorioidal chigali hujayralaridagi burmalar son jihatidan kam  va  yuza joylashgan bo`ladi. 

Lekin  buyrak  nefronining  proksimal,  distal  qismlaridagi,  bezlarning  so`lak  chiqaruv  naylaridagi 

hujayralar natriy ionini kontsentratsiyasi  yuqori bo`lgan muhitga haydagani uchun bazal plazmatik 

membrana  burmasi  kuchli  rivojlangan.  Bazal  plazmatik  membrana  burmasi  orasida  yirik 

mitoxondriyalar  bor.  Bioximiyaviy  va  sitoximiyaviy  tadqiqotlar  natijasida  ionlarning  aktiv 

transportida (harakatida) ishtirok etuvchi natriy va kaliy bilan aktivlanuvchi adenozintrifosfatazaning 

Na+ - K ATF-aza) bazal plazmatik membranada joylashishi aniqlandi. 

 

9-rasm. A. - Tegishli birikishning elektron mikroskopik tuzilishi (sxema). B. V-  tirqishli 

birikishning o`ta kattalashtirilgandagi ko`rinishi (hujayralararo  

bo`shliq  lantan  gidroksid  bilan 

to`ldirilgan), B-yon ko`rinishi, V - ust tomondan  

ko`rinishi. 

1 - hujayralararo bo’shliq; 2-tirqishli birikish; 3-silindr shaklidagi tuzilmalar- 

konnek-

 

sonlarning markazidagi naysimon

 

tuzilmalar teshigi (A. Xem, D.   Kormakdan, 1982). 

 

Ferment  sistemasining  mitoxondriyalar  bilan  yaqin  joylashishiga  qarab,  bu  ikki  sistemani 

morfologik jihatdan plazmolemmomitoxondrial nasos deb atasa ham bo`ladi. 

Bazal  plazmatik  membranada  «gemidesmosomalar»  (yarim  desmosomalar)  ham  uchraydi. 

---

 

22 

Ular  yordamida  epiteliy  hujayralari  bazal  membrana  (plastinka)  bilan  birlashadi.  Yarim 

desmosomalar desmosomalarning yarmini eslatib bir hujayra sitoplazmasining bo`rtmasidan va shu 

bo`rtma sohasida joylashgan disksimon tuzilmadan iborat.