Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н



Download 18,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/315
Sana12.09.2021
Hajmi18,63 Mb.
#172604
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   315
Bog'liq
Gistologiya Zufarov K. 2005(1)

 

HUJAYRA QOBIG’I 

 (plazmolemma, sitolemma) 

 

Hujayrani tashqi tarafdan o`rab turuvchi sitoplazma  qobig`i

 

biologik  membrananing o`zidan 



iborat bo`lishi mumkin. Lekin, ko`pincha, hujayra murakkab tuzilgan 3 zonadan: tashqi, o`rta za ichki 

zonalardan tashkil topgan hujayra (sitoplazma) qobig`i  bilan o`ralgan (6-rasm). 

Sitoplazma qobig`ining t a s h q i   z o n a c i glikokaliks deb

 

nomlanib oqsil va karbonsuvlardan 



hosil  bo`lgan.  U  elektron  mikroskop  ostida  uzluksiz  struktura  holida  ko`rinadi.  Glikokaliks  tashqi 

qavat  bo`lgani  uchun  hujayraning  tashqi  muhit  bilan  aloqasida  muhim  rol  o`ynaydi.  Glikokaliks 

zonasining  ximiyaviy  tarkibi  turli  hujayralarda  farqlanadi.  Ba’zi  bir  hujayralarda  glikokaliks 

moddalarni parchalovchi fermentlarga boybo`lsa, boshqa xujayralardagi glikokaliksni hosil qiluvchi 

glikoproteidlar immunologik xususiyatga ega. Bu esa shu zonaning immunologik jarayonlarda muhim 

o`rin  tutishini  belgilaydi. 

Ichak  epitelial 

hujayrasining 

(enterotsit) 

mikrovorsinkalari 




 

18 


ustidagi  glikokaliks  moddalar  parchalanishida,  so`rilishida  muhim  rol  o`ynaydi.  U  hujayra 

mikrovorsinkalarini  apikal  qismining  mustahkamligini  belgilab,  ximiyaviy  moddalar  va  ba’zi  bir 

mikroblar ta’siridan enterotsit hujayralarini saqlaydi. 

 

 



 

 

 



 

5-6  rasmlar.  A.  Hujayra  membranasining  mozaik  modeli.  B.  Hujayra  qobig`ining  nozik 

 

tuzilishi (sxema). 



1  –  lipid  molekulasi;  2  –  lipid  qavat;  3  –  integral  oksillar;  4  –  periferik  oksillar;  5  – 

 

yarimintegral  oksillar;  6  –  glikokaliks;  7  –  membrana  ostidagi  qavat;  8  -    aktin  mikrofila-



 

mentlari;  9  –  mikronaychalar;  10  –  oraliq  filamentlari;  glikoproteid  va  glikolipidlarni 

 

uglevod molekulalarni.  




 

19 


Urta  zonasi  hujayra  qobig`ining  eng  muhim  va  murakkab  tuzilgan  qismidir.  U  elementar 

biologik membrana tuzilishiga ega bo`lib, lipoproteiddan tashkil topgan. 

Ichki  zona  (kortikal  qavat)  lipoproteid  membranaga  tegib  yotuvchi  sitoplazmaning  yupqa 

qismidan  iborat.  Bu  yerda  organellalar  bo`lmay,  sitoplazmadan  mikrofilamentlar  kelib  tugaydi. 

Mikrofilamentlar qisqaruvchi oqsillar ushlagani uchun ichki zona hujayra membranasining harakatida 

muhim rol o`ynaydi. Bu harakat psevdopodiyalar hosil qilish va fagotsitoz, pinotsitoz protsesslarida 

botiqlar hosil qilish bilan belgilanadi. 

Elektron mikroskop ostida membrana 6-10 nm qalinlikda bo`lib, uch qavatdan tashkil topgan. 

Har bir qavatning qalinligi taxminan 2,5 nm. Ikki chetki qavati to`qroq, o`rta qavati oqish ko`rinadi. 

Sitoplazmatik qobiqning bunday tuzilishi hayvon hujayrasining evolyutsiyasi davrida paydo 

bo`lgan.  Hujayra  qobig`i  modda  almashinuvida  ishtirok  etish  bilan  barobar  hujayra  harakatini, 

ularning  o`zaro  bir-birini  tanib  olish,  informatsiya  almashish,  bir-biri  bilan  birlashish,  spetsifik 

ta’sirlarni qabul qilish kabi faoliyatlar majmuasini surunkali bajarib turadi. 

 

 




Download 18,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   315




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish