Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н



Download 13,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet32/242
Sana15.06.2022
Hajmi13,82 Mb.
#672676
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   242
Bog'liq
2 5273987288483758634

Pinotsitoz.
Qattiq moddalarni fagotsitoz qilishdan tashqari hujayra 
suyuq moddalarni 
ham 
yutishi mumkin. Bu jarayonni birinchi marta Lyuis kuzatgan (29-rasm). 
Elektron mikroskopda oxirgi yillarda olib borilgan tekshirishlar pinotsitoz jarayonida 
hujayra plazmatik membranasining ahamiyati kattaligini ko`rsatdi. Suyuqlik tomchisi hujayra 
membranasining bir qismi bilan o`ralib, sitoplazmaga o`tadi va u yerda hujayra qobig`idan 
ajraladi. Shunday qilib, pinotsitoz pufakcha devori plazmatik membranadan tashkil topgan. 
Pinotsitoz mexanizmi quyidagi fazalarni o`z ichiga oladi: 1) tashqi sitoplazmatik 
membrana invaginatsiyasining hosil bo`lishi; 2) shu invaginatsiyalarga suyuqlik tomchisining 
yutilishi; 3) pufakchalarning sitoplazma ichiga o`tishi hamda sitoplazmatik vakuolalarning hosil 
bo`lishi. Pinotsitozga yaqin protsess rofeotsitoz bo`lib, bunda submikroskopik zarrachalar va 
makromolekula yutiladi. Rofeotsitozni pinotsitozdan farqli ravishda faqat elektron mikroskopda 
ko`rish mumkin. 


52 
29- rasm. Pinotsitoz. Ingichka ichak prizmatik hujayrasining apikal qismi. Elektron 
mikrofotogramma. X35.000. 
1-mikrovorsinka; 2-pinotsitoz invaginatsiya; 3-pinotsitoz vakuol. 
Hujayraning ta’sirlanuvchanligi.
Yuqorida aytib o`tilganidek, hujayra ochnq sistema 
bo`lib, u tashqi muhit bilan doimo aloqada bo`ladn. Hujayra temperatura, ximiyaviy tarkibi va 
boshqa muhitlarning o`zgarishiga o`ziga xos ta’sirlanish bilan javob beradi. Hujayraning bu 
universal reaktsiyasi h u j a y r a n i n g t a ’s i r c h a n l i g i deyiladi. Hujayrada u yoki bu 
o`zgarishlarga olib keluvchi faktor esa ta’sirlovchi hisoblanadi. Hujayraning ta’sirlovchi 
faktorlarga bo`lgan javobi uning komponentlarining funktsional va morfologik o`zgarishlari 
orqali ifodalanadi. 
Agar ta’sirlovchi faktorga javoban hujayra tinch holatdan o`ziga xos bo`lgan funktsiyani 
(sekretsiya, o`tkazuvchanlik, qisqarish va boshqalarni) bajarishga o`tsa, bunga hujayra qo`z g`a- 
l u v c h a n l i g i deb ataladi. 
Hujayra qo`zg`aluvchanligi ta’sirlanuvchanlikning yuqori formasidir. Hujayra o`zi uchun 
adekvat (mos) ta’sirdan tashqari normal holatda uchramaydigan va uning uchun favqulodda 
bo`lgan ta’sirlovchi faktorlarga duch keladi. Bu turdagi qo`zg`atuvchilarga ionlovchi nurlar, 
temperatura, mexanik va boshqa ta’sirlar kiradi. Tabiiyki, ta’sirlovchi faktorlar turli , vaqt davom 
etgani singari, hujayraning ularga javobi ham har xildir. 
Yirik sitologi D.N. Nasonov va uning o`quvchilari uzoq yillar davomida hujayraning 
turli ta’sirlarga javobini o`rganishgan. Buning natijasida D.N. Nasonov paranekroz 
kontsepsiyasini yaratdilar. Hujayraga turli faktorlar (temperatura, ionlovchi nurlar, gipoksiya va 
boshqalar) ta’sir qilganda hujayraning ularga javobi printsipial bir xil bo`ladi. Bu o`zgarishlar 
yadro va sitoplazma kolloidi dispersligining o`zgarishidan iborat. Sitoplazmaning yopishqoqligi, 
bo`yoq bilan bo`yalishi oshadi, uning muhiti o`zgaradi. Bu o`zgarishlar yig`indisiga 
paranekroz 
deyiladi. Paranekroz boshlanish davrida ta’sirlanish to`xtatilsa, orqaga qaytadi. 


53 
Uzoq va kuchli ta’sirlanish natijasida hujayra nobud bo`ladi. Paranekroz hujayraning 
o`limi- nekrozga o`tishda bir bosqich hisoblanadi. 
Hujayra organellalari shikastlovchi ta’sirlarga turlicha sezgi bilan javob beradi. Eng 
sezgir organellalar mitoxondriya, Golji kompleksi, silliq endoplazmatik to`r membranalari, hu-
jayra qobig`ining maxsus strukturalaridir. Granulyar endoplazmatik to`r, yadro qobig`i 
shikastlovchi ta’sirlovchiga anchagina chidamli bo`ladi. 

Download 13,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   242




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish