Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

Monotsitlar (monocyti).
Monotsitlar qonning eng yirik hujayralari hisoblanadi. Ularning 
kattaligi surtmalarda 20 mkm gacha, qonda esa 9-12 mkm gacha bo`ladi. Monotsitlar soni yetuk 
organizmda umumiy leykotsitlar miqdorining 6-8% ini tashkil etadi. Monotsitlar yadrosi 
shaklining turli xilda bo`lishi bilan xarakterlanadi - ko`pchilik hollarda yadro loviyasimon yoki 
taqasimon shaklga ega bo`ladi. Xromatin siyrak, note-kis to`r shaklida joylashib, Romanovskiy 
usuli bilan bo`yalganda qizg`ish binafsha rangga bo`yaladi. Ba’zan 1-2 ta oksifil bo`yalgan 
yadrocha ko`rinadi. Monotsitlar sitoplazmasi bazofil bo`yalish xususiyatiga ega bo`lib, ularning 
bazofilligi limfotsitlarga nisbatan ko`proq ifodalangandir. 
Sitoplazma Romanovskiy usuli bilan qisman ko`k, qisman binafsha rangga bo`yalib, bu 

---

101 
sitoplazmaga xarakterli ko`kish-binafsha tus beradi. Monotsitlar sitoplazmasida nafis maxsus 
azurofil donadorlik, ba’zan esa yirikroq bazofil bo`yaluvchi donadorlik ham uchrashi mumkin. 
Elektron mikroskopda monotsitlar sitoplazmasining limfotsitlarga nisbatan hujayra or-
ganellalariga ancha boy ekanligi ko`zga tashlanadi (62-rasm). 
Mitoxondriyalar ko`p sonli bo`lib, endoplazmatik to`r va Golji komplekslari yaxshi 
taraqqiy ztgan. Hujayra qobig`i ostida juda ko`p pinotsitoz pufakchalar joylashib, ba’zan ularda 
fagotsitoz qilingan zarrachalar uchraydi. Bundan tashqari, sust elektron zichlikka ega bo`lgan, 
kattaligi 0,1-0,5 mkm keladigan donachalar ham bo`lib, ular yorug`lik mikroskopida 
ko`rinadigan azurofil donachalariga mos keladi. Bir hujayra sitoplazmasida 150 ga yaqin 
donacha bo`lishi mumkin. Donachalar tarkibida kislotali fosfataza, peroksidaza va arilsulfataza 
fermentlari bo`lib, ular donachalarning o`ziga xos lizosomalar ekanligidan dalolat beradi. 
Monotsitlar aktiv harakat qilish qobiliyatiga ega bo`lib, ularning asosiy vazifalaridan biri 
fagotsitozdir. Ular qonda 2-3 sutka davomida aylanib, so`ngra to`qimalarga o`tadi. To`qimalar 
va organlarda monotsitlar mikromuhit ta’siri ostida makrofagotsitlarga aylanadi. Barcha 
makrofaglarni monotsitlarning avlodi deb hisoblash mumkin. Shu tufayli monotsitlar 
mononuklear fagotsitlar sistemasining asosiy hujayralaridir.