Илмий фаолиятга тайёргарлик асослари

БЎЙИЧА ТАВСИЯЛАР 
 
Тайёргарлик босқичи
 
 
 
Бу босқичда қуйидагиларни бажариш зарур: 
• ахборотларни тўплаш (ўқиш, кузатиш, суҳбатлашиш, сўровнома 
ўтказиш ва ҳоказо); 
• Сиз ушбу мавзу бўйича айтишингиз мумкин бўлган масалага доир 
ғояларни тўплаш ва таҳлил этиш; 
• бу ҳақда қандай қилиб яхшироқ ёзиш мумкинлиги ҳақида бош 
қотириш (кластер, концептуал схема ва бошқаларнинг қурилиши).
 
 
 
 
 

---

38
1-босқич 
Ишнинг қоралама нусхаси – вариантини тузиш 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3-босқич 
Таҳрир қилиш ёки корректурани ўқиш 
2-босқич 
Тузатиш 
Бу қоралама вариантни яхшилаш босқичи. У 
қораламага қайдлар қилиш, тузатишларни киритишдан 
иборат бўлади. Бунда Сиз қораламанинг тузатиш 
киритиш керак бўладиган жойларини белгилаш учун 
кўрсаткичлардан 
фойдаланишингиз, 
қўшимча 
варақчалар 
қистириш 
ва 
бошқа 
усуллардан 
фойдаланишингиз керак бўлади.
Тузатиш пайтида ўзингизга қуйидаги саволларни 
беришингиз керак: 
• 
Матннинг бутун мазмуни бош мавзуга тегишлими? 
• 
Унда қўшимча ахборот талаб этиладиган жойлар 
йўқми? 
• 
Асосий фикрни таъкидлаш учун қайсидир 
сўзларни қўшиш/тушириб қолдириш керак эмасми? 
• 
Фикрлар аниқ ёки юзаки баён қилинган эмасми?
• 
Матн мантиқан тузилганми? 
• 
Кириш қисми аниқ ёзилганми? 
• 
Хулоса ишонарлими, у моҳиятга мосми?
• 
Якуний қисм матннинг бошланиши билан 
боғланганми? 
Бу босқичда қуйидагиларни бажариш зарур: 
• қораламаларда ёзиш;
• фақат ўзининг ғояларига эътибор қилиш, ҳозирча 
шакл ва орфография, баён қилиш қоидалари 
ҳақида бош қотирмаслик; 
• орада қатор қолдириб ёзиш: тузатиш пайтида янги 
матнни ёзиш учун жой қолади. 

---

39
МИ 
1. Қуйидагича илмий матнлар типларини айтинг: 
а) сиз қийналмасдан ёзадиган; 
б) сиз бироз қийналиб ёзадиган; 
в) сиз кўп қийналиб ёзадиган. 
2. Сиз у ёки бошқа илмий матнларни ёзишда қандай қийинчиликларга 
дуч келасиз: 
а) тил бўйича (грамматик, лексик); 
б) мазмунни бериш билан боғлиқ қийинчиликлар (мантиқийлик, 
баённинг боғлиқлиги);
в) матн асосий функционал типларининг ўзига хос хусусиятлари ва 
уларни ташкил этиш қоидаларини билмаслик билан боғлиқ 
қийинчиликлар; 
г) матнни расмийлаштириш қоидаларини билмаслик билан боғлиқ 
қийинчиликлар. 
 
Ушбу якунловчи босқич матннинг қоралама ваиантини тузиш ва 
тузатишдан кейин бошланади. Сизнинг вазифангиз матнда орфографик, 
грамматик ва услубий хатолар бўлмаслигидан иборат. Бунинг учун Сиз 
ўзингизга қуйидаги саволларни беришингиз керак: 
• Ҳамма сўзлар ҳам тўғри ёзилганми? (Ёзилишига ишончингиз комил 
бўлмаган сўзларнинг тагига чизинг ва уларни луғатга қараб 
текширинг). 
• Ҳамма гаплар ҳам тугалланган фикрни билдирадими? 
• Чўзилиб кетган гаплар йўқми, уларни алоҳида гапларга бўлиш керак 
эмасми? 
• Тиниш белгилари: вергуллар, тире, икки нуқта, нуқтали вергуллар 
тўғри қўйилганми? 
• Барча хатбошиларда чекиниш қўйилганми? (Ҳар қандай янги фикр 
хатбошидан бошланиши керак). 

---

40