Ilm ziyo zakovat

To‛la ish bilan bandlik
 
ishchi kuchining 100 foiz ish bilan 
ta’minlanganligini bildirmaydi. Aksincha, friktsion va strukturali ishsizlik 
ilojsiz hol bo‛lganligini hisobga olsak, biz mutlaq to‛la ish bilan bandlilikka 
erishib bo‛lmasligini tushunamiz.
Agarda davriy ishsizlik bo‛lmasa, u holda to‛la ish bilan bandlilikka 
erishiladi. To‛la ish bilan bandlik davridagi ishsizlik, 
ishsizlikning tabiiy 
darajasi
 
deyiladi. Bunga ish qidiruvchilar soni bo‛sh ish joylari soniga muvofiq 
kelsagina erishish mumkin. Ishsizlikning tabiiy darajasi friktsion va tarkibiy 
ishsizlik yig‛indisiga teng bo‛ladi.
Ishsizlikning tabiiy darajasi doimiy emas, chunki u iqtisodiy vaziyat, qonun 
va milliy an’analar bilan bog‛liq holda o‛zgarib turadi.
Ishsizlikning tabiiy darajasi mamlakatdagi oxirgi o‛n yilda mavjud bo‛lgan 
haqiqiy ishsizlik darajasi va keyingi o‛n yil uchun prognoz qilib hisoblangan 
ishsizlik darajalarining o‛rtacha miqdori sifatida belgilanadi. Umumiy holda 
ishchi kuchi ish bilan band va faol ish qidirib yurgan ishsizlarga bo‛linadi. 
Ishsizlik darajasi 
deb ishsizlarni ishchi kuchi soniga nisbatiga (% hisobida) 
aytiladi va uni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin:
Ishsizlik darajasi =(ishsizlar soni / ishchi kuchi soni)x100 
Barcha mavjud resurslardan to‛liq foydalanish yoki ishsizlikning tabiiy 
darajasi holatida iqtisodiyotda yaratilishi mumkin bo‛lgan mahsulot hajmini 
iqtisodiyotning 
ishlab chiqarish potentsiali
 
deb ataladi. Mamlakatning ishlab 
chiqarish potentsiali potentsial YaIM ko‛rsatkichi bilan o‛lchanadi.
Makroiqtisodiy beqarorlik tufayli, iqtisodiy pasayish davrida mamlakat o‛z 
iqtisodiy potentsialini to‛liq ishga solmasdan, yaratilgan haqiqiy YaIM hajmi 
(Y
h
) potentsial YaIM (Y
p
) hajmidan ortda qoladi. Ya’ni YaIMning uzilishi 
(Y
UZ
) ro‛y beradi.