|
R
Ôî éäà
Ñî ò èø äàí î ëèí ãàí ì àáëà¨
4000
200000
0,2
yoki 20%
R
Ôî éäà
Ì î ääèé õàðàæàò ëàð
4000
128000
0,313
yoki 31,3%
B. Barcha kapital (aktivlar) rentabelligi:
44,8%
еки
448
,
0
96000
43000
А
У
A
Ф
R
V. Shaxsiy kapital rentabelligi:
67,2%
еки
672
,
0
64000
43000
Ш.К.
.
.
У
к
ш
Ф
R
Bu ko’rsatkichni, barcha aktivlar rentabelligi darajasini, jami aktivlarning shaxsiy
kapitalga nisbati koeffitsientiga ko’paytirish bilan ham aniqlash mumkin.
67,2%
еки
672
,
0
64000
96000
96000
43000
.
.
À
.
.
К
Ш
A
Ф
R
У
к
ш
Foyda va rentaballik ko’rsatkichlarini inflyatsiyani hisobga olgan holda hisoblash
uchun, barcha joriy davrdagi ko’rsatkichlarni solishtirma baholarda hisoblash zaruriyati
tug’iladi. Bu ish joriy davrdagi ko’rsatkichlarni tegishli baho indekslariga bo’lish bilan
bajariladi.
10.9-jadval
Inflyatsiyani hisobga olgan va olmagan holda korxona moliyaviy
holatini ifodalovchi ko’rsatkichlar (ming so’m va foiz)
№
Ko’rsatkichlar
Inflyatsiya
hisobga
olingandagi
haqiqiy
ko’rsatkich
Hisob-kitob
metodi
Inflyatsisiz qayta
hisoblangan
miqdorlar
1.
Mahsulotni sotishdan olingan
mablag’
200000
20000:2,50
80000
2.
Moddiy xarajatlar
128000
128000:2,35
54468
3.
Amortizatsiya ajratmalar
8000
8000:1,80
4444
4.
Ish haqi
24000
24000:1,75
13714
5.
Sotilgan mahsulot tannarxi (2+3+4)
160000
-
72626
266
6.
Mahsulot sotishdan olingan foyda
(1-5)
40000
-
7374
7.
Boshqa foydalar
3000
qayta
hisoblan-
maydi
3000
8.
Umumiy foyda (6+7)
43000
-
10374
9.
Ishlab chiqarish fondlarining
qiymati
66000
66000:1,8
36667
10. Aylanma mablag’lar qiymati
(aktivlar)
25000
25000:2,35
10638
11. Pul mablag’lari va debitorlik
qarzlari
5000
5000:2,5
2000
12. Korxona aktivlari umumiy qiymati
(9+10+11)
96000
-
49305
13. Barcha kapital rentabelligi, %
44,8
-
21,0
14. Shaxsiy kapital rentabelligi, %
67,2
21,0
1,5
31,5
Masalan, joriy davrda mahsulot sotishdan olingan mablag’ni
q
1
p
1
bilan
belgilasak, bu ko’rsatkichni solishtirma bahoda hisoblash uchun uni baho indeksiga
bo’linadi (
q
1
p
1
:I
p
) va olingan natija o’tgan davr baholaridagi joriy davrda sotilgan
mahsulotdan kelgan mablag’ deb ataladi (
q
1
p
0
).
Shunday qilib, inflyatsiya jarayonlar ta’siri bilan umumiy rentabellik darajasi 23,8
punktga pasaygan, inflyatsiya koeffitsienti esa 95% (96000:49305), deyarli ikki
baravarga oshgan. Shaxsiy mablag’lar rentabeligi yuqoridagi omillar ta’sirida 35,7
punktga (67,2-31,5) pasaygan.
Inflyatsiya ta’siri ostida mahsulotni sotishdan olgan foyda va umumiy foydani
o’zgarishi o’ziga e’tiborni tortadi. Inflyatsiyaning o’sish koeffitsienti umumiy foyda
bo’yicha 4,1 martaga teng bo’lsa, mahsulotni sotishdan olingan foyda bo’yicha yana ham
yuqori yoki 5,4 martaga teng.
10.10-jadval
Korxona foydasi va rentabelligini inflyatsiya ta’siri ostida
o’zgaruvchi omillar (ming so’m)
№
Omillar nomi
Joriy davr
haqiqiy
ko’rsat-
kichlari
Inflyatsiya
hisobga
olingandagi
haqiqiy
ko’rsatkichlar
Omil
hajmi
(1-2)
Inflya-
tsiya his-
sasi, %
(3:2)
A
1
2
3
4
1.
Korxona sotgan mahsulotiga
bo’lgan baholarning o’zgarishi
200000
80000
120000
60,0
2.
Moddiy xarajatlarga bo’lgan
baholarning o’zgarishi
128000
54468
73532
57,4
267
3.
Asosiy fondlar va kapital
qo’yilmalarni baholashning
o’zgarishi
8000
4444
3556
44,5
4.
Inflyatsiya bilan o’rtacha ish
haqining o’zgarishi
24000
13714
10286
42,9
5.
To’la tannarx
160000
72626
87374
54,6
6.
Mahsulot sotishdan olingan foyda
40000
7374
32626
81,6
7.
Mahsulot rentabelligi (6:5)
25,0
10,2
-
-
10.10-jadval ma’lumotlaridan bir qancha xulosalar chiqarish mumkin. Inflyatsiya
jarayoni ta’siri ostida foydalilik darajasi14,8 punktga (25,0-10,2) oshdi. Tannarx (hamma
moddalar bo’yicha) 87374 ming so’mga oshgan. Lekin sotilgan mahsulot tannarxiga
inflyatsion jarayonning salbiy ta’siri ijobiy ta’siridan ko’ra kamroq. Bu holat sotilgan
mahsulot bahosini ko’tarilib ketishiga olib keldi va natijada mahsulotni sotishdan olingan
mablag’ 120000 ming so’mga oshdi. Sotilgan mahsulot bahosining yuqorilab o’sishi
korxonaga 32626 ming so’mlik foyda berdi yoki 81,6 % (32626
100/40000).
Foyda va rentabellik darajalariga inflyatsiya jarayonning ta’sirini o’rganishni
boshqa omillar hisobidan yana ham chuqurlashtirish va kengaytirish mumkin. Bu ishni,
albatta, darslik miqyosida bajarishni iloji yo’q.
Do'stlaringiz bilan baham: |
