Ilm sahroda do’st, hayot yo’llarida tayanch, yolg’izlik

Kk = Vkot : Vbaz ,                           
bu  erda: 
Kk 
-  kross  kurs; 
Vkot
  -  kotirovka  bo’ladigan  valyuta; 
Vbaz
  -  baza  (asos)  deb 
qabul qilingan valyuta. 
 
 
 
 
 
9.1-jadval 
Chet el valyutalarining qisqacha belgilari (uch harfli) 
№ 
Valyutani uch harfli 
lotincha belgilari 
Valyutaning nomi 
Mamlakati 
1. 
UZS 
so’m 
O’zbekiston 
2. 
USD 
dollar 
AQSh 
3. 
AFA 
afg’oni 
Afg’oniston 
4. 
JPY 
yen 
Yaponiya 
5. 
GBP/STG 
funt sterilng 
Angliya 
6. 
CHF (SFR) 
frank 
Shveytsariya 
7. 
ISS 
shekel 
Isroil  
8. 
IRR 
riyol 
Eron  
9. 
KGS 
som 
Qirg’iziston  
10. 
LAK 
kip 
Laos  
11. 
ECU(XEU) 
ekyu 
Evropa 
12. 
EUR 
evro 
Evropa 
13. 
AUD 
dollar 
Avstraliya 
14. 
NZD 
dollar 
Yangizelandiya  
15. 
CAD 
dollar 
Kanada 
16. 
SGD 
dollar 
Singapur 
17. 
CAF 
frank 
Kamerun  
18. 
ETB 
bir 
Efiopiya  
19. 
SEK 
krona 
Shvetsiya 
20. 
NOK 
krona 
Norvegiya 
21. 
DKK 
krona 
Daniya 
22. 
ALL 
lek 
Albaniya  

---

 
211 
23. 
BGL 
lev 
Bolgariya  
24. 
GRD 
draxma 
Gretsiya 
25. 
RUB 
rubl 
Rossiya 
26. 
UAN 
grivna 
Ukraina 
27. 
BYR 
rubl 
Belorussiya 
28. 
KZT 
tenge 
Qozog’iston 
29. 
PLN 
zlotiy 
Polsha 
30. 
CZK 
krona 
Chexiya 
31. 
HUF 
forint 
Vengriya 
32. 
BRC 
kruzeyro 
Braziliya 
33. 
CNY 
yuan 
Xitoy 
34. 
HKD 
dollar 
Gonkong 
35. 
IEP 
funt 
Irlandiya 
36. 
INR 
rupiya 
Indiya 
37. 
CUP 
peso 
Kuba 
38. 
MAD 
dirxem 
Marokko 
39. 
ZAR 
rend 
Janubiy Afrika 
 
Masalan,  2001  yil  8  mart  kuni  funt  sterlingning  dollarga  (AQSh)  nisbatan  kursi 
0,5477,  Kuba  pesosini  kursi  (bir  dollar)  yoki 
USD/CUP
  5,2337.  Bu  erdan  kross  kurs 
teng:  
CUP/GBR =0,5477:5,2337=0,1046 
 
 
Demak,  bir  Kuba  pesosiga  deyarli  0,11  funt  sterling  beriladi.  Vaqti  bo’yicha 
valyuta kurslari sotilgan valyutani o’tkazish (berish) spot va forvord kurslarga bo’linadi. 
Sotilgan valyuta summasi o’sha kunni o’zida yoki ikki kun ichida o’tkazilsa (berilsa), bu 
kurs spot (kassali, joriy) kurs deb ataladi. 
Forvard  (muddatli,  oldindan  kelishilgan)  kurslari  forvard  operatsiyalariga 
asoslanadi.  Forvard  operatsiyalari  deganda  valyutalarni  almashtirish  bo’yicha  oldindan 
kelishilgan kurs bilan bugungi tuziladigan bitimlar, lekin  valyutalash (valyuta o’tkazish 
kuni)  kelgusida  amalga  oshiriladigan  yoki  bir  valyuta  ikkinchisi  bilan  bitim  tuzilgan 
kundagi  kurs  bilan  sotib  olishga  tushuniladi.  Masalan.  16  mart  kuni  bitim  tuzildi.  Bu 
bitim  bo’yicha  valyutalash  muddati  2  qismdan  iborat:  16  mart  va  16  iyun.  Demak,  16 
mart kuni o’tkazilgan spot kursi deyiladi, 16 iyunda o’tkazilgan valyuta – forvard kurs. 
 
Forvard operatsiyalari autrayt va svop bitimlariga bo’linadi. Valyutalash kuni aniq 
ko’rsatilgan yagona konversion operatsiyalar yoki bitimlar, ularning a’zolari (tomonlar) 
keskin  kelishilgan  muddatda  to’lovni  ko’zda  tutgan  forvard  kursi  bo’yicha  amalga 
oshiruvchi  oddiy  muddatli  valyuta  bitimiga  autrayt  deyiladi.    Turli  valyutalash  sanalari 
bilan bir-biriga qarama-qarshi konversion operatsiyalari kombinatsiyasi svop deyiladi. 
 
Forvard  kurslarini  o’rganishda  va  aniqlashda  forvard  muddatlari  muhim  rol 
o’ynaydi.  Ular  standart  davrlarga  (1,2,3  va  6  oy)  va  qisqa    (1,2  xafta)  hamda  singan 
sanalarga  (masalan,  40  kun)  tuzilishi  mumkin.  Bu  erda  quyidagi  qoidani  eslab  qolish 
shart: bayram va dam olish kunlari hisobga olinmaydi; agarda spot oyining oxirgi kuniga 
to’g’ri kelsa, valyutalash kuni ham shu kuni bo’ladi. Masalan, bitim 26.02 tuzildi. Spot 
kurs bo’yicha valyutalash 28.02 hisoblanadi. Farvord bitim ikki oyga tuzilsa valyutalash 
kuni 28.04 emas, 30.04 hisoblanadi. 
 

---

 
212