|
Misol
. Bank mijozi AQSh dollariga Kongo frankini sotib olmoqchi. Bitim
kunidagi kurs USD/XAF 5,1330 - 5,1345. Uch oyga belgilangan foiz stavkalari:
talab
taklif
AQSh dollari
8,43
8,55
Kongo franki
10,25
10,37
Forvard kursi aniqlansin.
Forvard kursni aniklashdan oldin, spot kursi (bizda berilgan 5,1330) va forvard
ochkolari soni hisoblanadi.
Ôî
5 1330
92
360
8 55
10 25
100
1
8 55
100
92
360
0 0218
,
,
,
,
,
Endi forvard kursini aniqlaymiz
Kf = 5,1330 + 0,0218 = 5,1548.
Odatda forvard kursi ustama yoki mukofot (reporta) yoki chegirma (deporta)
metodi bilan ham aniqlanadi. Reporta fovard kursni spot kursdan kattaligini
213
(yuqoriligini), deporta esa forvard bitimi bo’yicha kurs, spot bitimidagi kursdan pastligini
ko’rsatadi. Reporta va deporta stavkalarini nisbati quyidagi formula bilan hisoblanadi:
A =Kct(i
0
-i
1
)/(360x100),
bu erda; A - deport; Ks - spot kurs; i
0
- chet mamlakat valyutasini foiz stavkasi; i
1
- milliy
valyuta foiz stavkasi.
Forvard va spot kurslari o’rtasidagi farq (forvard marjasi ham deb yuritiladi) jahon
kapital bozorlaridagi bank depoziti bo’yicha foiz stavkalariga bog’liq.
Qaysi mamlakatlarda depozit bo’yicha foiz stavkalari past bo’lsa, ularni valyutasi
mukofot bilan kotirovka qilinadi, foiz stavkasi baland bo’lgan davlatlarda - chegirma
bilan.
Yuqorida keltirilgan formula klassik formula bo’lib, u bo’yicha bid va offer
e’tiboriga olinmasdan o’rtacha autrayt kursi uchun o’rtacha forvard ochkolari
hisoblanadi. Lekin barcha banklarda spot va forvard kurslari ikki tomonlama kotirovka
qilinadi. Shuning uchun ham forvard ochkolarini bid va offer uchun hisoblash zarur.
Forvard kursi singan sanalar uchun ham hisoblanadi. Uni yuqorida keltirilgan
formulalar yoki matbuotda e’lon qilingan forvard ochkolari yordamida hisoblash
mumkin. Keyingisiga to’xtalamiz. Masalan, USD/LAK autrayt bitimi ikki oyu o’n kunga
tuzilgan. Forvard ochkolari 2 oyga 41-57, 3 oyga – 65-84ga tengligi ma’lum. Farqi
bid=24 (65-41); offer=27 (84-57). Bir kun uchun: 0,8 (24:30); 0,9 (27:30) tegishli
ravishda. O’n kun uchun: 8 (0,8x10); 9(0,9x10). Bu erdan 70 kun uchun forvard
ochkolari teng: 49(41+8); 66(57+9).
Valyuta bozorida svop kursi ham mavjud. Bu kursda spot va forvard kurslari
uyg’unlashib ketadi.
Svop bitimlari uch turga bo’linadi: 1) standart (spotdan); 2) qisqa (bir kunlik,
spotgacha); 3) forvard (spotdan keyin).
Agar bank birinchi bitimni spotga, unga teskarisini haftalik forvard shartida
bajarsa, unday svop “Svop-uik” deyiladi. Agarda birinchi bitim “ertaga” valyutalash
sanasi bilan amalga oshsa, teskasiri spotga amalga oshsa bunday svop “tom-nekst”
deyiladi. Agarda muddati yaqin bitim forvard sharti bilan unga teskari bitim kech forvard
sharti bilan tuzilsa, bunday svop forvardli deyiladi.
Agar valyuta spot sharti bilan sotilsa va shu paytni o’zida u forvard sharti bilan
sotib olinsa bu bitim yoki operatsiya "Report" deb ataladi.
Agarda chet mamlakat valyutasi spot sharti bilan sotib olinsa va shu paytni o’zida
forvard sharti bilan sotilsa bu bitim yoki operatsiya "Deport" deyiladi.
Bu bitimlarning eng muhim xususiyati shundaki, ularda naqd valyuta
qatnashmaydi. Bu bitmlar majburiyat yoki talablarni almashtirishni ifodalaydi. Svop
bitmini amalga oshiruvchi tomonlar valyutani spot kurs bilan sotish (sotib olishni) va
forvard kurs bilan sotib olishni (yoki sotishni) muvofiqlashtirib oladilar. Natijada spot
kurs miqdori bitim qatnashchilarining moliyaviy natijalariga ta’sir o’tkazmaydi, chunki
forvard kursi o’zgarmaydi va shu bilan bir qatorda spot kursni muvofiqlashtiradi.
Yana bir qoidaga to’xtalmoqchimiz. Valyuta sotib olishdan oldin, normativ valyuta
kursini hisoblab ko’rish maqsadga muvofiq. Agar siz sotib oladigan kurs NVKdan yuqori
bo’lsa valyutni sotib olish tavsiya qilinmaydi va teskarisi. NVKni hisoblash uchun ayrim
birliklar bo’yicha emas, balki ko’riladigan barcha moliyaviy ob’ektlar va aktivlar
bo’yicha valyut kurslari farqlarini hisoblash zarur.
214
NVK quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Í ÂÊ
P
P
q
p q
À Óç
A
Óç
i
n
Óç Óç
Óç Óç
i
n
/
1
1
p
bu erda: R
uz
- O’zbekistondagi tovar bahosi;
R
A
- AQShdagi tovar bahosi; q
uz
-ishlab
chiqarilgan tovar hajmi.
Normativ valyuta kursi moliya bozorida samarador kurs deb ham yuritiladi.
Hamma kurslar shu kursga nisbatan korrektirovka qilinadi va kursni dinamikasini
o’rganish uchun samarador kurs indeksi hisoblanadi.
I
samarador kurs
=I
NVK
:I
turmush qiymati
Bu indekslar iqtisodiy statistika fanida chuqur o’rganilishini hisobga olgan holda,
biz ularga batafsil to’xtamadik.
Do'stlaringiz bilan baham: |
