Ilm sahroda do’st, hayot yo’llarida tayanch, yolg’izlik

c
c
q
c
q
q
c
q
J
C
,  ya’ni    o’rtacha 
tannarx 3,2%ga pasaygan. 
O’zgaruvchan  tarkibli  indeksni  ishlab  chiqarilgan  maxsulotda  zavodlarning 
hissasi orqali ham hisoblash mumkin, ya’ni quyidagi formulalar bilan:  
I
d c
d c




1 1
0 0
263 4272 0
0 968
, :
,
,
   
yoki 
I c
I qc I q




:
,
,
:
,
: ,
,
2106 6
1360 0
8000
5000
154916
0 968
 
O’zgarmas tarkibli (o’rtacha) indeks teng:   
%
0
,
98
980
,
0
6
,
268
4
,
263
260
430
,
0
260
570
,
0
4
,
263
0
1
1
1
ёки
c
q
c
q
J
c









 
Tarkibiy siljishlar indeksi teng:  
%
6
,
98
986
,
0
0
,
272
6
,
268
0
0
1
0
.
ёки
d
c
d
c
J
C
T





 
Tannarxning  bu  uchala  indekslari  o’rtasida  miqdoriy  va  mantiqiy  bog’lanish 
mavjuddir, ya’ni 
    
I o’zgaruvchan   =   I o’zgarmas  

   I tarkibiy     =   0,980 

 0,986   = 0,968 
  tarkibli 
         tarkibli  
     siljishlar 
 
Bu indekslarning formulalari asosida har bir omil evaziga tejalgan (ortiqcha sarf) 
summasini ham hisoblash mumkin. Masalan, (

C
0
d
1
-

C
0
d
0
)         

q
1 
= - 3,4

800 = - 
27,2 mln.so’m. 

---

 
246 
 
10.2-jadval 
 
Tannarx indekslarining hisobi  
 
 
O’tgan davr 
Joriy davr 
Tannarxi-
ning  
Ishlab chiqarish xarajatlari, mln. 
so’m. 
 
Mahsulot 
miqdori 
Mahsulot 
birligining  
Mahsulot miqdori 
Mahsulot 
birligining 
indivi-dual  
o’tgan 
davr 
joriy davr 
shartli 
 
Ming 
dona 
hissa- 
si 
tannarxi, so’m. 
Ming 
dona 
hissa-si 
tannarxi, so’m 
indeks-lari 
 
 
 
A 
q
0 
d
0 
C
0 
q
1 
d
1 
c
1 
I=c
1
:c
0 
q
0
c
0
 
q
1
c
1
 
q
1
c
0
 
1. 
2000 
0,400 
260 
4560 
0,570 
253 
0,973 
520,0 
1153,7 
1185,6 
2. 
3000 
0,600 
280 
3440 
0,430 
277 
0,989 
840,0 
952,9 
963,2 
 

q
0
= 

d
0
= 
 

q
1
= 

d
1
= 
 
 

q
0
s
0
= 

q
1
s
1
=  

q
1
s
0
=  
Jami 
5000 
1,000 
x 
8000 
1,000 
x 
x 
1360,0 
2106,6 
2148,8 
 
 

---

 
247 
Iqc=IqxIc  yordamida  va  hamda 

qc=

qc
0
+

q
1
  orqali  ishlab  chiqarish 
tannarxi  summasining  o’zgarishiga  ta’sir  etgan  omillar  (

q  va 

c
)ning  hissasini 
hisoblash mumkin. Bunda  
I qc





8000
5000
263 4
272 0
1600
0 968
15495
,
,
,
,
,
;
 

qc









(
)
,
(
,
, )
,
,
,
8000
5000 272 0
263 4
272 0 8000
816 0
68 8
7472
 mln. so’m  
Ishlab  chiqarish  tannarxi,  mahsulot  (ish,  xizmat)  tannarxi,  tovar  mahsulotiing  bir 
so’miga  qilingan  xarajatlar  dinamikasini  xalq  xo’jaligining  boshqa  tarmoqlari,  ichki 
iqtisodiyotning  sektorlari  (MHT-93  bo’yicha)  va  OKED  (ISIC)ning  bloklari  bo’yicha 
ham indekslar tizimi yordamida o’rganish mumkin. 
 
10.2. Institutsional birliklarning moliyaviy  
natijalari statistikasi 
 
Haqiqiy  iqtisodiy-statistik  tadqiqot,  o’rganish  ob’ektlari  bo’yicha  dastlabki  (yoki 
ishlov berilgan) ma’lumotlarni to’plash, ishlov berish, ko’rsatkichlar tizimini yaratish va 
ularni  hisoblashdan  boshlanadi.  Bundan  korxona  (tashkilot)larning  moliya  statistikasi 
ham  istisno  emas.  Korxona  va  tashkilotlar  (xo’jalik  yurituvchi  sub’ektlar)ning  moliya-
xo’jalik  faoliyatini  o’rganishda  moliyaviy  ko’rsatkichlardan  foydalaniladi.  Moliyaviy 
ko’rsatkichlar  –  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektlarning  moliya-xo’jalik  faoliyatining 
indikatorlardir.  Ular  yordamida  moliya-xo’jlik  jarayonlar  tadqiq  va  tahlil  qilinadi, 
korxonalar (tashkilotlar)ning moliyaviy natijalari, holati, barqarorligi o’rganiladi, hamda 
yo’nalish  va  rivojlanish  sur’atlari  bashorat  qilinadi.  Ilmiy-amaliy  ishlanmalarda  moliya 
ko’rsatkichlari 6 ta asosiy guruhga ajratiladi: moliyaviy natijalar, moliyaviy barqarorlik, 
likvidlik,  faoliyat  (ish)  faolligi,  mulkiy  holati,  qimmatli  qog’ozlar  bozoridagi    mavqei 
(vaziyati).  Bu  paragrfda  xo’jalik  yurituvchi  sub’eklarning  moliyaviy-xo’jalik 
faoliyatining moliyaviy natijalarini ifodalovchi ko’rsatkchlar ko’rib chiqiladi, boshqalari 
esa 10.3 da bayon qilinadi.  
Xo’jalik  yurutuvchi  sub’ekt  faoliyatining  moliyaviy  natijalari  foydaning 
ko’rsatkichlari bilan tavsiflanadi. 

 
maxsulotni  sotishdan  olingan  yalpi  foyda,  bu  sotishdan  olingan  sof  tushum  bilan 
sotilgan  maxsulotning  ishlab  chiqarish  tannarxi  o’rtasidagi  tafovut  sifatida 
aniqlanadi: