Илм-фан ва таълимнинг ривожланиш истиқболлари тўртинчи конференцияси тўплами 27 июль 2020 йил

Foydalanilgan adabiyotlar
1. Ona tili o’qitish metodikasi. K.Qosimova va boshqalar. Toshkent. “Nosir”
nashriyoti 2009
2. www.ziyouz.com/kutubxona
3. www.wikipedia.com
4. Ona tili 3-sinf darsligi. S.Fuzailov. “O’qituvchi” nashriyoti-matbaa ijodiy uyi
Toshkent-2019
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
27 July 2020
www.openscience.uz
108

---

G.DÁWLETOVANIŃ LIRIKASINDA ANA TEMASI
Orınbaeva Aziza 
Nukus Davlat pedagogika instituti
Qaraqalpaqstanǵa belgili,talantlı shayırlardıń biri G.Dáwletovanıń “Qız taxtım”
qosıqlar toplamında ana teması kórkem sózde sheberlik penen súwretlengen.
Shayırdıń ana temasında jırlaǵan qosıqları ómirde ananıń ornı bir bólek ekenin ayqın
sáwlelendirgen.Shayırdıń óz qosıqlarında bunnan basqa tuwılǵan jerge degen
súyispenshilik,mehriban ana, doslıq, ómirdiń tawsılmas sır-sanaatları,taǵdirdiń
kórinbes hám inabatlı jolı temaların tereń ashıp bergen. Shayırdıń “Ana”, “Analıq
taxtımda”, ”Qumar ana jol”, ”Tumarisa Anajan”, ”Ana ǵaz”, ”Ana jer ana” sıyaqlı
qosıqları usı temaǵa arnalǵan. Onıń “Ana” qosıǵında:
Tánde qan,gúldegi palımsań Ana,
Júregimde janǵan jalınsań ana,
Perzent ushın bul biy sáwbet dúnyanıń,
Barlıq júgin artqan Narımsań Ana.
Shayır bul qosıq qatarları arqalı muqqades anamızdıń arqalı tún uyqısın tórt
bólip, bizlerdiń kamalǵa keliwimiz ushın biy sáwbet dúnyanıń barlıq júgin artqan nar
eken aytıp ótken.
“Tumarisa Anajan” qosıǵında:
Bıyılǵı báhárim keldi nóserli,
Alasapıranlı, ızǵırıq jelli,
Sel-sel erip aqsa, qálbimniń seńi,
Aralǵa quy, Anaxita anajan,
Tilekles bol Tumarisa anajan!
-dep shayır báhárimiz qansha nóserli, ızǵırıq, jelli bolıp, yaǵnıy kúnlerimiz
qanshelli qayǵılı bolmasın márt, qaytpas analarımızdı Anaxita, Tumarislerge teń
bolıp hámiyshe tilekles bolıp bizledi qollap quwatlawın súwretlegen. Jánede
analarımızdıń sonshelli dárejede Anaxitaday sehrli, Tumarisa anaday dawjúrek
ekenligin joqarıdaǵı qosıq qatarlarınan tereń ańlawımızǵa boladı. Sonlıqtan xalqımız
biykarǵa Anası bar úy - payızlı bir baǵ- dep aytıp ótpegen. Bul qosıq qatarlarınan:
Analarımız sonday ullı insan eger qáhárlense Anaxita, Tumaris analarımız sıyaqlı
tawdı da qulatıp, muzdı da eritiw kúshine iye ekenligin ańlaymız. Bul qosıq qatarları
arqalı shayır analarımızdıń sonshelli dárejede kúsh-qúdiretli ekenin kórkem sózde
sheberlik penen ashıp bergen. “Analıq taxtımda” qosıǵında bolsa shayır men analıq
taxtımda turar ekenmen sizlerdiń keleshekte gúldey ǵumshalawıńızdan úmittar
ekenin joqarı sáwlelendirgen:
Burınǵı nart shıbıq boldı, bayterek,
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
27 July 2020
www.openscience.uz
109

---

Búgingi jas nálshe nárwannan dárek,
Olar elge saya salmaǵı kerek,
Keleshegim meniń,balajanlarım.
Bul qosıq qatarları arqalı shayır keshe nart shıbıq, búgin bayterekpen. Jas
nálshelerim erteńgi nárwannan dárek bermekte, keleshegińiz ele aldında balajanlarım
dep erteńgi keleshekke úmit penen qarawın kórkem sózde sheber súwretlep ótken.
Ana ǵaz tuwralı balladasında bolsa
Jan ushırıp ana ǵaz,
Qanatların sabalar,
Qısınıp tur altın jaz,
“Dártin kim bar dawalar”?!
-dep shayır analarımızdıń óz perzentlerine,yaǵnıy palapanlarına kishkene azar
jetsede ózin qoyarǵa jer tawalmay uwayım shegip qalatuǵının ana ǵaz kórinisinde
kórkem sózde sheber sáwlelendirip ótken. Durısında da, ana ǵazday perzenti ushın
jan kúydirip, dárt shekpegen ananıń óz joq desek qátelesemiz. Sebebi anaǵa ózi
dúnyaǵa keltirgen perzentiniń kamalın kóriwden artıq baxt bolmaydı. Sonlıqtan
analarımız ana ǵazday barlıq qıyınshılıqlarǵa shıdamlı,sabırlı,birewge azar
bermeytuǵın dárejede miyrimli insan. Biraq perzentine kishkene zıyan tiygizgen
adamdı hasla ayamaydı. Hátteki ana ǵazday haywanlardada, analıq mehr bolatuǵının
joqarıdaǵı qosıq qatarlarınan ańlaymız.
Shınındada, anamız bul teberik dárgayımızdıń yaǵnıy shańaraǵımızdıń uytqısı,
jarıtıp otırǵan shamshıraǵı bolıp esaplanadı. Olarsız heshbir shańaraqtıń payızı,qut-
bereketi bolmaydı. Olar bizlerdiń aydın keleshegimizge jol kórsetiwshi ustazımızda
dep aytsaq qátelespegen bolamız.
Xalqımızda usınday sóz bar: ”Anadan jasın, atadan aylıǵın soramań. Sebebi áke
qaltası ushın, ana ózi ushın jasamaydı. Hám ata, hám analıq qılıp atırǵan háyellerden
bolsa halında oylap, áste aqırınlıq penen sorań. Rasındada, ákemiz qaltası ushın
jasamaǵanınday, anamızda ózi ushın jasamaydı. Al, perzenterine hám atalıq, hám
analıq qılıp atırǵan analarımızda az emes.
Juwmaqlap aytqanda, G.Dáwletova óz qosıqlarında Muqaddes analarımızdıń
kórinisin kórkem sózde sheber súwretlep bergen.