3. Мирзиёев Ш.Эркин ва фаровон демократик ўзбекистон
давлатини
биргаликда барпо этамиз. Тошкент: Ўзбекистон, 2016.-Б. 13.
4. Мирзиёев Ш.Эркин ва фаровон демократик ўзбекистон давлатини
биргаликда барпо этамиз. Тошкент: Ўзбекистон, 2016. -Б. 14.
7. Kushakov.S.Y. “Миллий-маданий марказлар фаолиятида миллатлараро
тотувлик ғоясининг намоён бўлиши” «Ўзбекистонда
миллатлараро тотувлик,
миллий, диний ва сиёсий бағрикенгликни янада ривожлантиришнинг
ижтимоий, фалсафий масалалари» мавзусида республика миқёсида онлайн
илмий-амалий конференцияси. 12-may. 2020 yil
8. Kushakov.S.Y “Илк давлатларнинг шаклланишида заратуштра динининг
ўрни” Ўтмишга назар илмий журнали. 2019.ISSN 2181-9599.
Doi Journal
8.26739/2181-9599. 80-88 бетлар
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
27 July 2020
www.openscience.uz
98
PHILOLOGY / ФИЛОЛОГИЯ ФАНЛАРИ
NEMISCHA SO’ZLARNING O’ZBEKCHA SO’ZLASHUVDA UCHRASHI
VA MA’NOLARI
Bobokulova Sitora Ulug`bek qizi
Qarshi davlat universiteti
Bugungi kunda yurtimizning iqtisodiy, siyosiy hamda ma’naviy –ma’rifiy
ravnaqi uchun bir necha tillarni mukammal bilsh davrimizning ustuvor vazifalaridan
biriga aylandi.
Shu bois, mmamlakatimizda xorijiy tillarni o’rganishga e’tibor yil
sayin kuchayib bormoqda.Fikrimizning yorqin isboti sifatida Prezidentimiz I. A.
Karimovning 2012 yil 10 dekabr PQ 1875 sonli “Chet tillarini o’rganish tizimini
yanada takomillashtirishning chora-tadbirlari” qarori mamlakatimiz tarixida muhim
qadam bo’lib, ta’lim muassasalarida xorijiy tillarni o’rganish uchun yetarli sharoitlar
yaratilmoqda. Bunday ulkan vazifaning amalga oshirilishi esa o’z navbatida o’qitish
jarayonini yangilash zamonaviy ilg’or pedagogik
texnologiyalar saviyasini
takomillashtirishga yangicha yondoshishni talab qiladi.
O’zlashgan so’zlarning ma’nosi, ularning o’zbek tili leksikasidagi so’zlar
semantikasiga ta’siri va ma’no jihatidan tilga moslashib ketishi holatlari keyingi
yillarda ko’p kuzatilmoqda. Chet tilidan o’zlashgan so’z asta-sekin tilda ma’lum
leksik birliklar bilan bog’liq holda ishlatila boshlaydi. Nutqda muayyan qo’llanish
shakllarini oladi.
Nemis tilidan kirib kelgan o’zlashmalarning o’zbek tilidagi semantik tahlili
ularni manba tillar nuqtai nazaridan ikki katta guruhlarga bo’lib o’rganishni
taqozo
etadi:
1. Monosemantik o’zlashmalar.
2. Polosemantik o’zlashmalar.
MONOSEMANTIK O’ZLASHMALARGA
(yunoncha: monos- „bir“+semia-
„belgi“, „bir ma’nolilik“) manba tilning o’zida bir ma’noli bo’lgan so’zlarni
kiritamiz. O’zlashish jarayoni va undan keyingi ma’nolaridagi ro’y bergan
o’zgarishlarni hisobga olib, bu guruh so’zlarni quyidagicha farqlash mumkin:
1.
Ma’nosi o’zbek tiliga to’la ko’chgan o’zlashmalar.
Bu so’zlar odatda, nemis
tilida bir ma’noga ega va shu ma’nosi bilan o’zbek tiliga o’zlashgan. Bular asosan
terminalogik leksika bo’lib, nutqda narsa va hodisalarni
nomlash funksiyalarini
bajaradilar. Masalan,
adresat, adresant, ariston, baletmeyster, bankrot, brak,
buxgalter, galstuk, buxanka, buterbrod, drel, kastryulka, kapitalizm, kilo, konferens-
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
27 July 2020
www.openscience.uz
99