―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
60 
www.academiascience.uz
TENEBRIO MOLITOR-PLASTIK PARCHALOVCHI LICHINKA 
 Bekenova Yulduz Abdurasul qizi 
O'zbekiston Milliy Universiteti
[e-mail]
 
Nazirov Muhammad Latif Ma'ruf o‘g‘li 
 Genomika va bioinformatika markazi 
[e-mail] 
 
Аnnotatsiya: Hozirgi kunda plastik chiqindilar global muammolardan 
hisoblanadi. Ular biologik parchalanishi qiyin va o‘ta inert bo‘lgani uchun 
ekologiyaga qattiq zarar keltirishadi. Bu muammoni hal qilish yo'llaridan biri 
Tenebrio molitor lichinkalarining plastikni parchalay olish qobilyatini o‘rganish 
bo‘lishi mumkin. Tenebrio molitor lichinklalari polietelen va polistirol polimerlarini 
hazim qila olishi aniqlangan. Ushbu lichinka mikroflorasi va xazim qilish 
fermentlarini o‘rganish gen injenerya orqali plastik parchalovchi yangi 
mikroorganizmlar yaratish imkonini beradi.  
Kalit soʼzlar: plastic, polietelen, polistirol, Tenebrio molitor 
Bugungi kunda sayyoramizda chiqindilar shu qadar ko'payib ketiki bundan 
nafaqat insonlarga balki fauna va floraga ham zarar keltirmoqda. Statistik 
malumotlarga ko'ra odamlar gavjum qirg'oqlarda 30 yildan so'ng chiqindi miqdori 
baliqlardan ham ko'payib ketishi pragnoz qilinmoqda. Chiqindilarning aksariyat 
qismi plastikdan tayyorlangan. Plastik chiqindilar odatda juda uzoq muddatda 
parchalanadi. Masalan plastik idish 500 yil moboynida chirishi aniqlangan. Ammo 
tabiiy va qisqa muddatli parchalash usullari ham mavjud bo'lib, ular ekologiyaga 
umuman salbiy tasir ko'rsatmaydi. 
Tenebrio molitor (Mealworms)- mum qurti. Bu lichinka tabiatda uzoq muddat 
davomida parchalanadigan plastikni istemol qiladi va parchalaydi. 2015-yilda 
Tenebrio molitor lichinkalari kuniga 34-39 milligram atrofida polistirolni organik 
moddalarga parchalashi mumkinligi aniqlangan. Bu plastik chiqindilarni yo'qotish 
uchun samarali usul bo'la olishi mumkun. Bu lichinka 24 soat ichida plastikni 
samarali parchalaganini ko'rishimiz mumkun. Lichinkaga yagona ratsion sifatida 
polistirol bilan 1 oy moboynida boqildi va uning axlati kimyoviy va fizik usullar 
orqali tekshirildi natijada polistirol molekulalarining bo'linishi va metabolizimi 
isbotlandi. Plastik parchalanganda malum qismi 47,7 % CO2 aylanishi va bu CO2 
minirallashishi va lipidlarga qo'shilib ketishi aniqlandi[1] 

---