―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
255 
www.academiascience.uz
IQTISODIYOT FANIDA STATISTIK KO‗RSATKICHLARNING 
AHAMIYATI 
 
Saidova Kamolat Farhodovna, 
Xorazm viloyati, Bog‗dot tumani 
34-sonli umumta‗lim maktabi o‗qituvchisi 
 
Annotatsiya – Ushbu maqolada statistik ko‗rsatkichlar haqida ilmiy qarashlar 
bayon etiladi. Ilmiy fikrlar faktlarga asoslanib xulosalanadi. 
Kalit so„zlar – Statistika, guruh, hodisa, jarayon, hajm, miqdor, daraja, ta‘rif, 
ko‘rsatkich, tavsif, ma‘lumot, umumlashma, miqdor. 
Statistik kuzatish, svodkalash va guruhlash amalga oshirilgandan so`ng 
o`rganilayotgan 
hodisa 
va 
jarayonlarning 
hajmini, 
miqdorini, 
darajasini 
ta`riflovchi qator ko`rsatkichlarga ega bo`lamiz. Bunday ko`rsatkichlar boshlang‘ich 
hisob 
ma`lumotlari 
asosida 
umumlashtirilgan 
va 
qayta 
ishlangan 
miqdorlar bo`lib, ular: 

 mutlaq; 

 nisbiy; 

 o`rtacha ko`rinishda bo`lishi mumkin. 
Statistik kuzatish natijasida dastlab mutlaq sonlar olinadi, so`ngra shu 
sonlar asosida nisbiy va o`rtacha miqdorlar hisoblab chiqiladi.
Mutlaq 
miqdorlar 
kuzatilayotgan 
miqdor 
birliklarini 
qo`shish 
yoki 
ayirish yo`li bilan aniqlanadi. Birinchi holda mutlaq miqdorlar «bir», «ikki», 
«uch», «to`rt» va hokazo tartibda sanaladi va aniqlanadi. Masalan, guruhda 
talabalar, jamoa xo`jaligida jamoa a`zolari; zavodda ishlab chiqarilgan mashina, 
stanoklar soni bevosita sanash yo`li bilan aniqlanadi. Bunday miqdorlar son 
ko`rsatkichlari deb yuritiladi. Ular butun sonlar ko`rinishida bo`ladi.[1] Ikkinchi 
holda mutlaq miqdorlar bevosita o`lchash yordamida aniqlanadi. Masalan, jamoa 
xo`jaligida yetishtirilgan sabzavot va poliz mahsulotlarining miqdori, fabrikada ishlab 
chiqarilgan matoning hajmi, ko`mir shaxtasida qazib chiqarilgan ko`mir miqdori 
kabilar o`lchash yordamida hisoblanadi.[2] Bunday usulda olingan miqdorlar hajm 
ko`rsatkichlari deb yuritiladi. Ular butun yoki irratsional (butun bo`lmagan) sonlar 
bo`lishi mumkin. 
Borliqni, ijtimoiy hayotni mutlaq va nisbiy miqdorlarsiz tasavvur qilish 
mumkin emas. Chunki qanday bir voqea xususida so`z yuritmaylik, unda albatta 
sifat va miqdor o`lchovi mezon rolini o`ynaydi.[3] Masalan, 2002 yildan 
respublikamizda 180 mingdan ortiq korxona mustaqil ravishda tadbirkorlik 

---