Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

*
аналитикҳисобниюритиш тартиби(
ҳисоб-
китобтурлари,иштирокчилари,
вужудгакелишмуддатларивашунгаўхшаш)
;
*
ностандартбухгалтерияёзувлари.
Ҳисоб-
китобмуносабатларинингиштирокчиларикўпватўловларшакллари
хилма-
хилбўлганидааудиторликрисккучайиб,бунимазкурсоҳабўйичатанлаб
текшириладиган ҳисоб-
китоб шакллари ва тўлов турларини аниқлашда
эътиборгаолишлозим.
Ташқи ҳисоб-
китоб муомалаларини ҳисобга олишнингаҳволини баҳолаш
ҳисоб-
китобларнингтурлари бўйича амалга оширилади.Бевосита текшириш
бухгалтериябаланси,Бош дафтар3110-
3190,4010,4020,4110,4120,4310,4320,
4390,4510,4550,4610,6010,6020,6110,6120,6410,6450,6310,6320,6390,6510,
6520,6530,6810-
6890счётларбўйичасинтетиквааналитикҳисобрегистрлари
маълумотларинингмослигинианиқлашданбошланади.
Текширувчоғидақуйидагиқоидаларгариояқилинишигаэътиборберилади:
*
ҳисоб-
китоб счётлари сальдоларининг балансда ёйиқ ҳолда акс
эттирилиши;
*
шубҳали қарзлар бўйича резерв яратилган дебитор қарзлар резерв
ҳисобиданкамайтирилишилозим.
Айни вақтда тегишли ҳисоб-
китоб счётлари бўйича аналитик ҳисоб
маълумотларига асосан дебитор қарзларнинг«муддати ўтганлари» ажратиб
кўрсатилган ҳолда узоқ муддатли ва қисқа муддатли қарзларга
гуруҳланишинингтўғрилигитекширилади.Ҳисоботтузиш талаблариданкелиб
чиққан ҳолда қайтариш муддати бир йилдан ошиқ қарзлар узоқ муддатли
қарзларқаторигакиради.
Аниқланган номувофиқликлар бўйича тафовутларнинг катта-
кичиклиги,
тавсифивавужудгакелишсабабларианиқланади.
Қарздорликларнинг ҳаққонийлигини аниқлаш учун инвентаризация
маълумотлариҳисоб-
китобларнингҳарбиртурибўйичатаҳлилқилинади.Ҳисоб-
китобмуомалаларини инвентаризацияқилиш маълумотлари бўлмагандаёки,
агар инвентаризация маълумотлари шубҳали бўлса, аудиторлар вазият
тақозосигакўраёппасигаёкитанлабинвентаризацияўтказадилар.
Қарздорликларнингҳаққонийлигиҳарбирҳисоб-
китобтурибўйичадебитор
ва кредитор қарзлар қолдиқлари суммаларинингтегишли ҳужжатлар билан
асосланганлигинитекшириш йўлибиланҳам аниқланади.Тегишлиҳужжатлар
билан тасдиқланмаган қарздорлик суммалари нореал қарзлар қаторига
ўтказилади.Қарзларни вужудга келиш муддатлари бўйича таҳлил қилишда

---

аниқланган,муддатиўтибкетганқарздорликсуммалариҳам нореалқарзлар
қаторигақўшилади.
Нореалқарзлараниқланганидааудиторуларнингвужудгакелиш сабаблари,
айбдор шахслари ва тегишли баланс моддалари ишончлилигига таъсирини
аниқлайди.
Ташқиҳисоб-
китобмуомалаларибўйичақолдиқларнитасдиқлашдашубҳали
қарзларнингмавжудлиги аниқланади.№21 -БҲМСга мувофиқ шартномада
белгиланганмуддатда(
агарбундаймуддатбелгиланмаганбўлса-бунингучун
нормалзарурвақтдавомида)ундириболинмаганватегишликафолатбилан
таъминланмагандебиторқарзларшубҳалиқарзлардебтанолинади.Шубҳали
қарзлармавжудбўлганҳолатлараниқланганидашубҳалиқарзларбўйичарезерв
яратишфактларивауларнингтўғрилигитекширилади.
Бунинг учун 4910-
«Шубҳали қарздар бўйича резервлар» счёти
маълумотларинингҳаққонийлигианиқланади.
Ташқи ҳисоб-
китоб муомалаларини ҳисобга оладиган счётлар бўйича
қолдиқлартўғрилигидастлабкитасдиқланганидансўнгҳисоб-