|
тортишнингтўғрилигинитекшириш.
Текширув жараёнида номоддий активларни сотиб олиш билан боғлиқ
муомалалар бухгалтерия ҳисобига доир меъёрий ҳужжатлар ва солиққа
тортишга доир қонунчилик талабларига мувофиқ ҳисобга олинганлиги
аниқланади.
Номоддий активлар киримига доир муомалаларни ҳисобда акс эттириш
услубиуларнинголинишманбаларигабоғлиқ.
Агар номоддий активлар пул ўтказиш йўли билан сотиб олинса ёки
корхонанингўзида яратилса,«Хўжалик юритувчи субъектлар молия-
хўжалик
фаолияти бухгалтерия ҳисобининг счётлар режаси ва уни қўллаш бўйича
йўриқнома»№21-
Бухгалтерияҳисобинингмиллийстандартигамувофиқ 0830-
«Номоддийактивларнисотиболиш»счётиқўлланилади.Номоддийактивлар
инвентар қийматига қўшиладиган харажатлар таркиби, уларнинг мазкур
объектнияратишгаалоқадорлигитекширилади.
Номоддийактивларкиримигадоирмуомалаларниҳисобдааксэттиришнинг
меъёрий ҳужжатларга мувофиқлигини текширадиган жадвал-
тест қуйидаги
жадвалкўринишидабўлишимумкин.
Номоддийактивларникиримқилишгадоирмуомалаларбўйичасчётлар
боғланишиваасосбўлувчидастлабкиҳужжатларрасмийлаштирилишининг
тўғрилигинитекшириш
Муомалалармазмуни
№21-
БҲМСбўйича
Корхонадатузилгани
Счётлар
боғланиш
и
ёзувларни
тасдиқловчи
ҳужжатлар
Счётлар
боғланиши
Ёзувларни
тасдиқловчи
ҳужжатлар
Дт Кт
Дт
Кт
1.Номоддийактивлар
дастлабкиқийматибўйича
(
ҳақиқийтаннархибўйича)
сотиболинганида
0410-
04900830
Олди-
сотди
шартномасиқабул
қилиш-
бериш
далолатномаси
04
76
Накладной,иш
вақтини
ҳисобгаолиш
табели
2.Корхонанингўзида
яратилганномоддий
активларниҳақиқий
таннархибўйичакиримга
олиш
0410-
04900830
Илмий-
тадқиқот
ишланмалар
дастурлари,лойиҳа-
сметаҳужжат.НАқа-
булқилиш-
топ-
ширишдалолат.
04
23
Ишбайишучун
наряд,табель,
далолат-
нома
3.Уставкапиталигаулуш
сифатидаёкиобунабўлинган
акцияқийматинитўлаш
ҳисобигаолинганномоддий
активлар-
никиримкилиш
0410-
04904610
Таъсисшартномаси,
қабулқилиш
топшириш
далолатномаси
04
85/3
Далолатнома,
бух.маълу-
мотномаси
4.Экспертбаҳосибўйича
текингаёкиҳукумат
органинингсубсидияси
сифатидаолинганда
0410-
04908530
Текингабериш
тўғрисидашарт-
нома,Қ.Қ-
Тдало-
латномаси,НАқайта
баҳолаш
далолатномаси
04
85/3
Шартнома,бух.
маълу-
мотномаси
Номоддий активларнинг ҳисобдан чиқарилиши билан боғлиқ
муомалаларни ҳисобда акс эттириш услубини текшириш ёппасига амалга
оширилишимақсадгамувофиқ.
№21 -БҲМС талабларига мувофиқ номоддий активларни ҳисобдан
чиқариш биланбоғлиқбарчамуомалаларҳисобданчиқарилиш сабабларидан
қатъийназар(
сотилиши,текингаберилиши,яроқсизлигиваҳ.к)
.9220-«Бошқа
активларнингчиқими»счётидааксэттирилади.Аниқланганмолиявийнатижа,
агарзараркўрилса-9220-счёткредитидан9430-
«Бошқаоперационхаражатлар»
счётинингдебетига,агарфойдаолинса-9220-счётдебетива9320-«Бошқа
активларнингчиқимиданолинганфойда»счётинингкредитидааксэттирилади.
Номоддий активларнинг чиқимига доир муомалаларни ҳисобда акс
эттириш бўйича счётлар боғланишининг тўғрилиги қуйидаги кўринишдаги
жадвал-тестёрдамидатекширилади.
Номоддийактивларкиримивачиқиминисолиққатортишнингтўғрилигини
текшириш.Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодекси ва бошқа тегишли
меъёрий ҳужжатларга мувофиқ номоддий активларнинг айрим турлари
қўшимча қийматсолиғи (ҚҚС)
дан озод этилган.Аудитор бунга алоҳида
эътиборберишизарур.
№ 21БҲМС гамувофиқ номоддийактивларолдинданпулўтказиш йўли
билан сотиб олинганида ҚҚС 4410-
«Солиқлар ва йиғимлар бўйича бўнак
тўловлар»счётидааксэттирилади(
ҳисоб-
китобҳужжатларидаалоҳидаажратиб
кўрсатилганида)
.
СотиболинганномоддийактивларбўйичаҚҚСсуммасиқуйидагиҳолларда
бюджетгаўтказилади.
*
сотиболинган номоддий активларқиймати мол етказибберувчиларга
тўланганида;
*
номоддийактивларҳисобгақабулқилинганида;
*
номоддийактивларишлабчиқаришмақсадларидаишлатилганида.
АгардастлабкиҳужжатлардаҚҚСсуммасиажратибкўрсатилганбўлмаса,
уҳолдаҳисоб-
китобҳужжатларидаҚҚСажратибкўрсатилмайди.
Номоддийактивларҳисобданчиқарилгандадастлабкиқийматига0410-
0490
счётлар кредит ва 9220-
«Бошқа активларнинг чиқими» счёти дебетланади.
Ҳисобланган эскириш суммасига эса 0510-
0590 счётлар дебетва 9220 счёт
кредитланади.Ҳисобданчиқаришнатижаси(
фойдаёкизарар9220счётдан9900
-«Якуниймолиявийнатижа(
даромадларвахаражатларнижамлаш)
»счётига
ўтказилади.Маҳсулот(
иш,хизмат)
лартаннархи,фойдабюджетбиланҳисоб-
китобларкўрсаткичлари,шунингдекхусусийлаштирилаётгандавлаткорхоналари
мулкларинибаҳолашнингасосланганлигикўпжиҳатданномоддийактивларнинг
мавжудлигивабаҳоланиши,уларэскиришларитўғрисидагимаълумотларнинг
ҳаққонийлигигабоғлиқ.
Шунга кўра,номоддий активларни ҳисобда рўйхатга олишнинг техник
жиҳатларинитекширишжудамуҳимҳисобланади.Номоддийактивларўзномига
кўрамоддийнегизгаэгабўлмаганликлариучункорхонадауёкибуобъектнинг
ҳақиқийкиримиваишлатилишиустиданбухгалтерликназоратиниташкилэтиш
муаммоситез-
тезвужудгакелади.
Бухгалтерликҳисобинингумумийпринципларигакўраҳарқандайномоддий
актив кирими тегишли дастлабки ҳужжатлар асосида расмийлаштирилади.
Бундайдастлабкиҳужжатлаштириш ўзинингмазмуниватавсифигакўра,асосий
воситаларниқабулқилиш-
топшириш далолатномаси(
АВ-
1)кабиҳужжатларга
ўхшаш бўлиши лозим.Ҳужжатларда объектларнинг батафсил хусусиятлари,
дастлабки қиймати,фойдаланишгатопширилган вақти,эскириш нормаси ва
харажатгаолибборишкоди,номоддийактивфойдаланадиганбўлинмавабошқа
маълумотларкўрсатилишилозим.
Номоддийактивларникирим қилишдадастлабкиҳужжатларбиланбирга
уларнииндентификацияловчи(
айнанўхшатувчи)ҳужжатларҳам бўлишизарур.
Do'stlaringiz bilan baham: |
