Ilgarilama harakatlanayotgan noinertsial sanoq sistemasidagi inertsiya kuchi. Lorents almashinishlari Reja: Noinertsial sanoq sistemasi

Jadvalda keltirilgan Galiley va Lorents almashtirishlarini solishtirib quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin:

1) u<

2) Lorents almashtirishlarining ko`rsatishicha u yorug’lik tezligi S ga teng ham, undan katta ham bo`lishi mumkin emas. Aks holda ildiz ostidagi ifoda nolga teng bo`lib qoladi. u>c da esa manfiy son bo`lib, Lorents almashtirishlari o`z ma’nosini yo`qotadi. Shuning uchun ham yorug’likning bo`shliqdagi tezligi eng katta tezlik va unga erishish mumkin emas deb e’tirof etiladi.

3) Galiley almashtirishlari uchun absolyut hisoblangan vaqt oraligi va masofa relyativistik mexanikada bunday xususiyatini yo`qotadi.

sistemaga nisbatan tinch turgan, o`qi bo`ylab joylashgan tayoqchani qaraymiz.

sistemada tayoqchaning uzunligi bo`ladi, bu yerda va tayoqchaning sanok sistemasida dagi koordinatalari, 0 indeks tayoqchaning sistemasida tinch turishini ifodalaydi. Tayoqcha va sistema K sistemaga nisbatan u tezlik bilan harakatlanadi. K sistemada tayoqcha uzunligini aniqlaylik. Buning uchun t paytda tayoqchaning K sistemadagi uchlarining koordinatalari x<sub>1</sub> va x<sub>2</sub> larni o`lchash kerak. Ularning farqi =x₂-x₁ K sistemada tayoqcha uzunligini beradi.



Topilgan ifoda hakida mulohaza yuritish uchun maxrajdagi kattalikni baholaylik: usanoq sistemasi dagi uzunligi , u harakatlanayotgan K sanoq sistemasidagi uzunligi l ga nisbatan kattaroqbo`lib chiqdi, yoki go`yoki tayoqcha harakatlanayotgan sistemada uning uzunligi qisqargandek bo`ldi. Inertsial sanoq sistemasiga nisbatan harakatlanayotgan tayoqchaning uzunligi harakat yo`nalishi bo`ylab marta qisqarar ekan. Bu qisqarishga uzunlikning Lorents qisqarishi deyiladi. Harakat tezligi u qancha katta bo`lsa qisqarish ham shuncha katta bo`ladi.

K sistemada tinch turgan biror nuqtada (kordinatasi X) biror hodisa ro`y bersin. Hodisa t<sub>1</sub> vaqtda boshlanib t<sub>2</sub> vaqtda tugasin. Hodisaning davom etish intervali t=t<sub>2</sub>-t<sub>1</sub> ga teng bo`ladi.