Ildizmevalar dalada handaq va maxsus omborlarda, harorat 0° dan 2°S gacha, havoning nisbiy namligi 85-95% bo‟lgan sharoitda saqlanadi

Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti Agrologistika va biznes fakulteti Ipakchilik va tutchilik yo`nalishi 410-guruh talabasi Qurbonov Murodalining Qishloq xo`jaligi mahsulotlarini saqlash va qayta ishlash texnologiyasi fanidan tayyorlagan MUSTAQIL ISHI

Ildizmevalar dalada handaq va maxsus omborlarda, harorat 0° dan 2°S gacha, havoning nisbiy namligi 85-95% bo‟lgan sharoitda saqlanadi. Sholg‟om saqlash uchun eni 50-60 sm va chuqurligi 70-80sm, lavlagi va turplar uchun esa sig‟imi kattaroq: eni hamda chuqurligi 70-80 sm keladigan handaq qaziladi (rasm). Ildizmevalar handaqlarda aprelgacha saqlanadi, bahorda esa ularni sabzavot omborlariga olinadi. Ildizmevalarni xandaqlarda yashiklarga joylanib ham saqlanadi. Faqat bunda xandaq kattaroq qilinadi: eni 3-3,5 m, balandligi 1,5 m ga etkaziladi

• Mevalar va sabzavotlarni saqlash — hoʻl va sersuv mahsulotlarni isteʼmol etish yoki qayta ishlashga qadar saqlanishiga yordam beradigan tadbirlar majmui. Yetishtirilgan mahsulotni nest-nobud qilmasdan va sifatini pasaytirmasdan saklash va undan foydalanish qadimdan inson ehtiyojlaridan biri boʻlgan. Saqlashni toʻgʻri tashkil etish mahsulot sifatining uzok, vaqt buzilmasligini va nobudgarchilikning oldini olishni taʼminlaydi. Oʻzbekistonda meva va sabzavotlarni saklashning eng kad. usullari koʻmib yoki ilib saqlash, qoqi qilib quritish kabilar keng qoʻllanilgan.

• Saqlashni toʻgʻri tashkil etish mahsulot sifatining uzok, vaqt buzilmasligini va nobudgarchilikning oldini olishni taʼminlaydi. Oʻzbekistonda meva va sabzavotlarni saklashning eng kad. usullari koʻmib yoki ilib saqlash, qoqi qilib quritish kabilar keng qoʻllanilgan. M. va s s.dagi asosiy vazifa ularning fizik va kimyoviy tarkibini, rangi, taʼmi, oziqlik qiymati va boshqa xususiyatlarini saqlab qolishdan iborat. M.va s. s.ni sakutshdagi asosiy qiyinchilik bu mahsulotlar tarkibida erkin holatdagi suvning koʻpligi bilan bogʻliq. Harorat yuqori boʻlgan sharoitlarda bu narsa hujayra va toʻqimalarning nafas olish, pishib yetilish va qarish jarayonlarini faollashtiradi, bugʻlanishni va patogen mikroflora rivojlanishini kuchaytiradi.

• TTTu sababli saqlashda saqlanadigan mahsulotlar va makroorganizmlar hayot faoliyatini susaytiradigan sharoitlar yaratilishi kerak. Yigʻimterimdan key-ingi dastlabki kunlarda sersuv mahsulotning nafas olishi kuchayadi. Soʻngra, ayniqsa, meva va sabzavotlarni tez sovitilganda nafas olish jadalligi sekinlashadi. Saqlash jarayonida havo namligi pasayganda bugʻlanish, nafas olish va patogen mikroorganizmlarning rivojlanishi kuchayadi. Nafas jadallashuviga omborxonalardagi havo tarkibi ham taʼsir koʻrsatadi. Kislorod miqdorining kamayishi, karbonad angidridning ortishi meva, sabzavotlarning saqlash muddatini uzaytiradi. Kasalliklar (chirish, mogʻorlash va boshqalar) keltirib chiqaradigan mikroorganizmlarning rivojlanishi

• Meva va sabzavot omborlari, sovuqxonalar yangi hosil joylashidan oldin formalin yoki oltingugurt gazi bilan yuqumsizlantiriladi, yangi soʻndirilgan ohak bilan oklanadi, quritiladi, mahsulotlar saqlanadigan haroratga qadar sovutiladi. Olma, nok, asosan, ostiga qogʻoz yozib (noklarni qogʻozga oʻrab) joylangan yashchiklarda —0,5, —0° da va nisbiy namligi 90— 95%da saqlanadi. Kartoshka xonalarda yerga qazilgan oʻralarda, faol shamollatiladigan omborlarda devorli xirmonlarda 3,5–5 m balandlikda, karam uyumlarda, xandaklarda va turli doimiy omborlarda, yashchiklarda saqlanadi. Harorat —3°, —G; havo namligi 70—75% dan oshmasligi kerak.

• Kartoshkani etishtirish juda ko'p mehnat talab qiladi, shuning uchun barcha yozgi aholi qish mavsumida hosilni iloji boricha ko'proq saqlashni xohlashadi. Saqlash paytida sabzavotlar chirimasligi uchun ularni optimal harorat va namlik bilan ta'minlashingiz kerak. Qoida tariqasida, salqin qabrlarga va qabrlarga kartoshkani saqlash uchun foydalaniladi, ammo agar so'ralsa, hosilni garajda yoki balkonda qoldirish mumkin. Asosiysi, ildiz muzlamasligi, chirishi yoki unib chiqmasligi uchun aniq sharoitlarni yaratishdir.

• Kartoshka, boshqa sabzavotlar singari, ma'lum harorat talablariga ega. + 2 + 4 darajali ko'rsatkichlar saqlash uchun qulay deb hisoblanadi. Agar bu ko'rsatkich yuqoriroq bo'lsa, ildiz o'sib chiqa boshlaydi va keyin quriydi. Shunga ko'ra, ular taqdimot va ta'mni yo'qotadilar. Harorat pasayganda, ildiz muzlatishi mumkin. Natijada, ular pishirganda yoqimsiz shirin ta'mga ega bo'ladilar.

Foydalanilgan adabiyotlar

•  
• Balashev N.N., Zeman G.O. “Sabzavotchilik” T., “O‘qituvchi”, 1977.
• Bo‘riev X.Ch., Zuev V.I., Qodirxo‘jaev O. Muxamedov M.M. “Ochiq yerda sabzavot ekinlar yetishtirishning progressiv texnologiyalari” T., “O‘zMEDIN”, 2002.
• Zuev V.I., Abdullaev A.G. “Sabzavot ekinlari biologiyasi va ularni yetishtirish texnologiyasi”, T., “O‘zbekiston”, 1997.
• Rыbakov A.A., Ostrouxova S.A. “O‘zbekiston mevachiligi” T., 1981.
• Ashurmetov O.A., Bo‘riev X.Ch. “Poliz ekinlari biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi”, T., 2000.
• Temurov Sh. Uzumchilik. T., “Milliy ensiklopediyasi” 2002.
• Bo‘riev X.Ch., Rizaev R.M.- Meva uzum maxsulotlarini biokimyosi va texnologiyasi. T., “Mehnat” 2002.