Ikkinchi laboratoriya mashg‘uloti

IKKINCHI LABORATORIYA MASHG‘ULOTI

SUYUQ DIELEKTRIKLARDA DIELEKTRIK ISROFINI ANIQLASH
Ishning maqsadi: Dielektrik singdiruvchanlik va dielektrik isroflarning burchak tangensi haqidagi tushunchani mustahkamlash hamda o‘lchash.


Nazariy tushunchalar

Turli materiallar uchun ε_r dielektrik singdiruvchanligi turli qiymatga ega bo‘ladi.

Dielektrik sihgdiruvchanlik ε_r (yoki nisbiy singdiruvchanlik) deb, materialning ε_a absolyut dielektrik sindiruvchanligi ε₀ doimiy elektr singdiruvchanligini nisbatiga aytiladi:
ε_r = ε_а / ε₀.

Elektr izolyatsion materiallarning nisbiy singdiruvchanligining qiymatini turli xil dielektriklar bilan shakli va geometrik o‘lchamlari bir xil bo‘lgan ikkita kondensatorning sig'imlarini solishtirish orqali hisoblash mumkin:

ε_r = С_х / С₀,

bu erda С_х – kondensatorning sig'imi, uning plastinkalari orasida tekshirilayotgan dielektrik joylashgan; С₀ – bir xil geometrik o‘lchamlarga ega bo‘lgan, lekin plastinkalari orasida vakuum mavjud bo‘lgan kondansatorlar sig'imi.

ε_r singdiruvchanligi doimiy emas. Haroratga, o‘zgaruvchan tok chastotasiga, elektr maydoniga va dielektriklarning (qutbsiz, qutbli, ionli) tuzilishining tabiatiga bog'liq. Shuning uchun laboratoriya ishi jarayonida ε_r o‘zgartirganda, bu parametrlarni hisobga olish kerak.
Plastinkalar orasida berilgan dielektrik (C_x) va ular orasida havo mavjud bo‘lganda (C₀), sinalayotgan dielektrikning ε_r qiymatini yig'iladigan kondansatоrning sig'imini ikki marta o‘lchash yo‘li bilan aniqlash mumkin. Vakuumni havo bilan almashtirish kichik xatolikni (foizning yuzdan bir qismi) beradi.
Laboratoriya ishida tasvirlangan yassi (plastinka) namunalari va elektrodlarini o‘lchash uchun foydalanib, hisoblash uchun yassi kondansator uchun sig'im formulasini qo‘llash mumkin.

bu erda S - elektrod namunasining maydoni, sm³ (sig'im ikki marta o‘lchanmagan holda), bu erdan

Agar elektrodlar diametri d bo‘lgan aylana shakliga ega bo‘lsa, S = πd²/4 ni oldingi formulaga almashtirib, olishimiz mumkin

Bu erda С_х – namunaning hajmi, pF;
h – namuna qalinligi, sm;
d – o‘lchovli elektrod diametri, sm.

O‘lchov asboblari va jihozlar

Dielektrik sindiruvchanlik va dielektrik isroflarining burchak tangensini o‘lchash uchun "Tangent-3M" qurilmasidan foydalaniladi. Qurilmada o‘lchovlar GOST 6581-75 va IEC 60247 tarmoq chastotasi f=50 Gs bo‘yicha amalga oshiriladi. Bundan tashqari "Tangent-3M" qurilmasidan yordamida transformator moyining dielektrik doimiyligi, elektr quvvati, o‘lchash kamerasida qo‘llaniladigan kuchlanish, transformator moyi namunasining haroratini avtomatik aniqlanadi.