Ikkinchi bo‘lim o zbekiston r espublik asining

chuqur- 

lashtirish  va  fuqarolik  jam iyatini  rivojlantirish  konsepsiyasi.  -   Т.:  O'zbekiston,  2010.

-   31,  46-betlar.

80

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4-§-  D a v la t  suverenitetining  amaliy  ifodasi  va  mam- 

lakat  chegarasi  ham da  hududining  d a x lsiz  va  bo‘linm asligi

Davlat  suvereniteti  har  bir  mam lakatga,  har  qanday  masala- 

larni  mustaqil  hal  qila  olish  imkoniyatini  beradi.  E n g   avvalo 

davlatning  mustaqilligi  unga  o'zining  milliy  davlat  tuzilishini, 

m a’muriy-hududiy  tuzilishini,  davlat  hokimiyati  va  boshqaruv  o r­

ganlari  tizimini  mustaqil,  xalq  xohish-irodasidan  kelib  chiqib  hal 

qilish  imkoniyatini  beradi.

0 ‘zbekiston  Respublikasida  davlat  tuzilishining  u n itar  shakli 

o'rnatilgan.  Ya’ni,  respublikamizda  davlatning  unitar  shakliga  xos 

barcha  belgilar  mavjud.  Shu  bilan  birga,  0 ‘zbekistonning  davlat 

tuzilishi  shaklini  unitar  deb  e’tirof  etish  bilan,  uning  unitar  davlat 

sifatida  o‘ziga  xos  xususiyati  mavjudligini  ham  ko'ramiz.  Ya’ni, 

m am lakatim iz  tarkibida  suveren  Qoraqalpog'iston  Respublikasi 

mavjud  bo'lib,  0 ‘zbekiston  bilan  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi- 

ning  o‘zaro  m unosabati  federatsiya  davlatida  uchraydigan  m u n o ­

sabatlar  asosida  bo'lmasdan,  konstitutsiya  doirasida  tuziladigan 

sh a rtn o m a la r  ham da  bitimlar  bilan  tartibga  solinishi  beliglab 

qo'yilgan. 

0

‘zbekiston  o'z  m a’muriy-hududiy  tuzilishini  ayrim 

m anbalarda  uchrab  turadigan  m a’muriy-hududiy  bo'linish  asosida 

emas,  m am lak a tn i  boshqarishning  qulay  bo'Iishi  nuqtai  nazaridan 

kelib  chiqib  hal  qilgan.  Ya’ni,  O'zbekiston  hududi  Qoraqalpog'iston, 

viloyatlar,  tum anlar,  shaharlar,  shaharchalar  va  qishloqlar  (ovul- 

lar)  deb  ataluvchi  hududiy  birliklardan  tashkil  topgan.  O'zbekiston 

m a’muriy-hududiy  birliklar  sifatida  shularni  tanlab  olgan.

O'zbekiston  suveren  davlat  sifatida  davlat  hokimiyati  o rg an ­

lari  tizimi,  u la rn in g   turlari,  hatto  nomlarini  ham  о zi  belgilagan. 

Bunda  hokim iyatning  tizimi  qonun  chiqaruvchi,  ijro  etuvchi  va  sud 

hokimiyatiga  bo'linishi  asos  qilib  olingan  bo'lsa,  har  bir  hokimiyat 

organining  nomlanishiga,  ularning  har  birining  tizimi  o z ig a   xos 

xususiyatlarida  tuzilishiga  e’tibor  berilgan.  Hokimiyat  organlari 

oliy  (markaziy),  mahalliy  organlardan  iborat  tarkibda  tuzilgan.

Qonunchilik  hokimiyati  organi  —  Oliy  Majlis  bo  lib,  u  avval 

bir  palatali,  so'ng  ikki  palatali  qilib  tashkil  qilingan,  ijro  hokimi­

yati  Vazirlar  M ahkam asiga  yuklangan.  Dastlab  ijro  hokimiyatini

81

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

boshqarish  prezidentga  tegishli  bo'lgan  bo'lsa,  keyinchalik  prezi- 

d entn ing   bu  vakolati  bekor  qilindi.  Ijro  hokim iyatining  markaziy  or­

ganlari  sifatida  vazirlik,  qo'mita,  agentlik,  kom paniyalar  belgilandi.

M ahalliy  m iqyosda  ham   davlat  hokim iyati  vakillik  va  ijro 

hokimiyati  o rg an lari  tashkil  qilindi.  Vakillik  hokim iyati  xalq  depu- 

tatlari  K engashlariga,  ijro  hokim iyati  hok im larg a  yuklanib.  ular- 

n in g   ikkalasiga  hokim lar  boshchilik  qilishi  belgilab  qo'yildi.

O 'zbekiston  Respublikasi  o 'zin in g   sud  tizim ini  (Konstitutsi­

yaviy  sud,  Oliy  sud,  Oliy  xo'jalik  sudlari)  m ustaqil  belgiladi.  Har 

bir  su d n in g   tizimi  h am   alohida  belgilandi.

O 'zbekistonda,  b u ndan  tashqari,  biror  hokim iyat  tizim iga  kir- 

maydigan,  alohida  vazifalarni  bajaruvchi  davlat  o rg an la ri  h am   fao­

liyat  ko'rsatadi,  m asalan ,  M a rk a z iy   saylov  komissiyasi,  Prokura- 

tura,  Milliy  xavfsizlik  xizmati,  M a rk a z iy   b an k   va  boshqalar.

Y uqoridagilarning  barchasini  O 'zb ek isto n   m ustaqil  ravishda 

o 'rn atgan ,  tashkil  qilgan.

O 'zbekiston  davlat  suverenitetiga  ega  bo'lgach  o'zi  mustaqil 

ravishda  ichki  va  tashqi  sivosatni  am a lg a   oshira  boshladi.  O'zbe­

k istonning  m a ’muriy-hududiy  tuzilishi,  davlat  hokimiyati  tizimini, 

mustaqil  olib  b o rayo tg a n   ichki  va  tashqi  siyosatni  d a rs lik n in g   ke- 

yingi  boblarida  k en g ro q   yoritamiz.

Davlat  su v eren itetin in g   m u him   xususiyatlaridan  biri  mam ­

lakat  ch eg a ra  va  hududining  daxlsizligidir.  Konstitutsiya  qabul 

qilingan  O 'zbekiston  Respublikasi  Oliy  Kengashi  o'n  birinchi  sessi- 

yasidagi,  P rezidentim iz  nutqida: