Ikkinchi bo‘lim o zbekiston r espublik asining

5-§.  D a v la t  tili,  boshqa  millatlarning  tili,  urf-odatlari 

va  an’analari  hurmat  qilinishi

Til  insonni  boshqa  jonzotlardan  ajratib  ко rsatuvchi  asosiy 

vositadir.  Undan  tashqari  u  -   millatni  aniqlashdagi  asosiy  vosita 

ko'rsatgich.  Tilning  rivojlanishi,  uning  davomiyligi,  boqiyligi  undan

83

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

foydalanuvchi  m illatning  m a ’naviyatiga  bog'liq.  Lekin,  til  qo'shimcha 

himoya  qilinmasa,  zaiflashib,  oqibatda  yo'qolib  ketishi  mumkin.  Buning 

misoli  sifatida  ittiioq  davrini  eslash  mum kin. 

0

‘zbek  tili,  sho'rolar 

davrida  faqat  tu rm u sh d a   ishlatiladigan  tilga  aylanib  qoldi.  Natija- 

da  ko'plab  o'zbek  millati  vakillari  boshqa  tilni  yaxshi  o'rganishga 

e’tibor  berib,  o'z  ona  tilini  esdan  chiqara  boshladi.  O 'zb ek   tili  davlat 

miqyosida  em as  oilalardan  ham   siqib  chiqarildi.

S h u n ing   uchun  Ittifoqning  oxirgi  yillarida  ilg'or  fikrlovchi  zi- 

yolilar,  demokratik  kuchlar  o'zbek  tiliga  davlat  tili  m aqom ini  berish 

orqali  o'zbek  tilining  mavqeini  saqlab  qolish  uchun  k u rash   olib  bordi.

O 'zbek  tiliga  davlat  tili  maqomini  berish  u c h u n   k u ra s h   musta- 

qillik  u ch u n   k u r a s h n in g   debochasi  bo'ldi.  N atijada  1989-yil 

21

-ok- 

ta b rd a  “Davlat  tili  to'g 'risida”gi  Q onun  qabul  qilinib,  o'zbek  tiliga 

davlat  tili  maqomi  berildi.  Bu  Ittifoq  davrida  m ustaqillik  uchun, 

suverenitet  u chu n   qilingan  e n g   k atta  h a ra k a t  edi.  Shu  paytdan 

boshlab  o'zbek  tili  rivojlanishining  yangi  bosqichi  boshlandi.

Amaldagi  K o nstitu tsiyam izn in g   4-moddasida:  “O'zbekiston 

R espublikasining davlat  tili o'zbek  tilidir”,  -  deb belgilandi.  Bu qoida 

“Davlat  su v eren iteti”  bobida  bejiz  belgilanmadi.  M a ’lumki,  davlat 

tiliga  ega  bo'lish  suveren  davlatga  xos  xususiyat.  O 'zbekistonning 

suveren  davlat  bo'lishi  bir  tom ondan  o'zbek  tilining  t a ’m inlanishi, 

rivojlanishiga  imkon  yaratsa,  o'z  navbatida  aniq  tiln in g   (o'zbek 

tilining)  davlat  tili  m aqom iga  ega  bo'lishi  suverenitetni  t a ’minlovchi 

vosita  hisoblanadi.  Suverenitet  va  davlat  tili  bir-biri  bilan  bog'liq 

hodisadir  (kategoriyadir).

O 'zbek  tilining  davlat  tili  maqomiga  ega  bo'lishi,