Ijtimoiyish



Download 10,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/74
Sana02.01.2022
Hajmi10,86 Mb.
#311427
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   74
Bog'liq
Ijtimoiy ish etikasi

«Ijtimoiy is/i muammolari bo‘yicha Umumjahon

konferentsiyasi» mashqi

 

(2-majlis)



Bundan  avvalgi  m ashg‘ulotda  boshlangan  xizm at o ‘yini  davom  

ettiriladi. 

xar  bir  «delegatsiyaga» 

«ijtim oiy 

ish 

tam oyillari 



D eklaratsiyasi»ni  ishlab  chiqish  topshiriladi.  1 0 -1 5 -2 0   daqiqadan 

so ‘ng  «delegatsiyalar»  bu  hujjat  bo‘y ich a  o‘zlari  tayyorlagan 

variantlam i  taqdim   qiladilar.  O pponentlam ing  savollariga  jav o b  

berar  ekan,  ular  aynan  o ‘zlarining  «D eklaratsiyasi»  afzalliklarini 

ishonarli  qilib  isbotlab  berishlari  kerak.  M ajlisning  so‘nggi 

bosqichida  barcha  «delegatsiyalar»  vakillaridan  iborat  ekspertlar 

kom issiyasi 

tuziladi 

va 

unga 


«D eklaratsiyalar»ning 

barcha 


variantlaridagi  eng  yaxshi  tam oyillar  va  g ‘oyalam i  q o ‘shib  hujjatni 

«oxiriga  yetkazish»  topshiriladi.  K om issiya  ishining  natijalari 

keyingi m ajlisda m uhokam a qilinadi.

Mavzularni mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar

1. Ijtimoiy ish xodimining та ’naviy fazilatlari?

2.  Ma'naviy  fazilatlar  tushunchasi  va  uning  ijtimoiy  ishda

 

tutgan о 'mi?



3.  Ijtimoiy ish xodimi faoliyatining asosiy yo ‘nalishlarini ochib

 

bering?



4.  Ijtimoiy  ish  etikasi  fanining  oldida  turgan  vazifalar

 

nimalardan iborat?



5. Ma ’naviy fazilatlar nimalar bilan bog ‘liq?

I.V .V a c h k o v n in g  p six o lo g ik  o ‘y in ! a r i v a   m a s h q la r i



Teterskiy S. V. «Ijtimoiy ishga kirishtt., A Begtnalov «ujiniasi.  Toshkent. 2006y.29 b.

131



T e s t s a v o lla r i

1.  Y u n o n   tilid a n   ta r jim a   q ilin g a n d a   « in so n iy a tg a   n is b a ta n  

m u h a b b a tn i ifo d a la sh »  m a ’n o sin i b ild ira d ig a n  k a te g o riy a   ...

A )  Filantropiya

B)  Etika

D ) Falsafa

E )  Filologiya

2.  Ijtim o iy   ish   x o d im la rin in g   m u h im   k a sb iy   sifa tla rin i 

o 'r g a n g a n  o lim n i  k o ‘rs a tin g .

A )  A .K alyujniy

B)  M eri  R ichm ond

D) G rem   T eylor

E) Jeyn  A dam s

3. M a ’n a v iy  f a z ila tla r  n im a la r  b ila n   bogM iq?

A )  B archa ja v o b la r to ‘g ‘ri

B)  Insonning m a ’naviy qiyofasi

D)  Ijtim oiy hayot

E) O n g  va m unosabatlar

132



F oydalanilgan a d a b iy o tla r

1.  Karimov  I.  0 ‘zbekiston  XXI  a s r  busagasida:  xavfsizlikka 

Inxilid,  barqarorlik  shartlari  va  taraqqiyot  kafolatlari.  -   Toshkent, 

1997. 


CJ

2.  Karimov  I.  0 ‘zbekiston  R espublikasi  K onstitutsiyasining  11- 



yllligiga  batishlangan  tantanali  yigilishdagi  m a’ruza  //  Pravda 

V oitoka. 2003-yil 6-dekabr.

3.  Karimov  I.  K onstitutsiya  -  m am lakatim izda  yangi  xayot, 

yiiligi jam iyat  barpo etishning  huquqiy  asosi  //  X alk  so‘zi.  2003-yil 

(i-dckabr.

4.  Karimov  I.  M am lakatning  taraqqiyoti  va  xalqim izning 

turmush  darajasini  oshirish  -   barcha  dem okratik  yangilanishlar  va 

Iqlisodiy  islohotlarning  pirovard  m aqsadi. -  Toshkent:  0 ‘zbekiston, 

2007.

5. Karim ov  I.  A sosiy  m aqsadim iz -   yurtim izda  erkin  va  obod, 



liirovon  xayot  barpo  etish  y o ‘ lini  q at’iyat  bilan  davom   ettirishdir.  - 

I oehkent: 0 ‘zbekiston, 2008.



6.

  Karim ov  I.  V atanim izning  bosqichm a-bosqich  va  barqaror 

rlvojlanishini  ta ’m inlash  -   bizning  oliy  m aqsadim iz.  -   Toshkent: 

O '/.bekiston, 2009.

7.  А гапов  Э.П .  С оциальная  раб ота  как ф еномен  культуры. 

  1’остов-на-Д ону,  1999.



8.  А мериканская 

соци ология. 

П ерспективы , 

проблемы , 

теории. -  М., 1972.

9.  Ганиева  М .Х.  XXI  век -  век социального  работника. // Ж. 

Пола  ва Зам он. 2005, № 1,-С . 24-25.

10.  Ганиева  М.Х  П арадигм а  «И зучение,  диагноз,  лечение». 

История  развития  социальной  работы   как  вида  деятельности. // 

Ж.  Бола ва Замон. 2007. -  №   1  (6).-С .  34-36.

11.  Т ендерны й  калейдоскоп. -  М ., 2002.

12. Григорев  С.И .  С оциология  и  социальная  работа.  - 

Барнаул,  1991.

13. И стория социальной  работы . -  М ., 2002.

14. Ким  JI.  На  пути  к   реш ен и ю   кадровы х  вопросов  в 

систем е  социальной 

защ и ты   детей : 

организация 

курсов 

переподготовки  по  социальной  работе  в  У збекистане  /М ате­

133



риалы   М еж дународного  ф орум а  «И нклю зивное  образован ие  и 

соврем ен н ы е  тенденции  в  развитии  ф орм   социальной  под­

держ ки   детей ».  28-29  октября  2008  г.  -  Т аш кент:  Республи­

канский Ц ен тр соци альной адап тац ии д етей , 2008.

15.  К равченко.  С оц иология  -   сп равочн ое  пособие.  -   М ., 

1996.


16. К озлов  А .А .  С оц иальная  работа за   рубеж ом :  состояние, 

тенд ен ц и и , перспективы . -  М ., 1998.

17.  К раткий словар терм и н ов соц и альн ой  работы .  - С аратов. 

И зд-во  П овольж ского  ф и ли ала  Р оссийского  учебного  центра,

1996.

18.  К узм ин  К .В .,  С уты рин  Б.А .  И стория соци альной  работы  



за  рубеж ом   и  в  России  (с  древн ости   д о   начала  X X   века).  -  М .: 

А кадем и чески й проект, 2002.

19. П авлен ок  П.Д.  В ведение  в  проф ессию   «С оциальная 

работа»:  Курс лекци й. -М .,  1998.

20.  П авлен ок  П .Д .  С оц иологические  м етоды   и  техника 

изучения соц и альн ы х  проблем. -М .,  1995.

21.  О сн овы  соци альной работы . -  М .,  1997.

22. С п равочное пособие  по соци альной работе. -  М ., 1997.

23.  С оциология  д л я   соци альной  работы .  -М .:  М агистр- 

П ресс, 2002.

24. С оциальная  работа /П о д  ред.  В.  И.  К урбатова.  - 2-изд.,  - 

Ростов н\Д , 2003.

25. С оциальная  работа:  теори я  и  практика.  -   М .:  И нфра. 

2002


.

26.  С оциальная  работа:  С ловар  сп равочн и к  /П о д   ред.  В.И. 

Ф илоненко.  С ост.:  Э .Г. А гапов,  В.И .  А копов,  В .Д .  А льперович, 

А .О .  Б ухановский и д р . -  М : К онтур,  1998.

27.  С оциальная  работа:  м етодология,  теория,  техн ологи я.  - 

С аратов,  1998.

28.  Т еория  социальной  работы :  У чебн и к  /П о д   ред.  П роф.

Э.И .  Х олостовой. -  М .: Ю рист,  1998.

29. Т еори я  и   м етодика  соци альной  работы :  К ратки й  ку р с /  

П од ред. С .И .  Г ригорева. -  М .,  1994

30. Т етерский  С .В .  В ведение  в   соц и альн ую   работу.  -М ., 

2003.


134


3 1.  М ёрф и  Т.  Развитие социальной  работы   в  У збекистане  в 

международном 

контексте  /   М атериалы   М еж дународного 

форума  «И нклю зивное  образование  и  соврем енны е  тенденции 

и  развитии  форм  социальной  поддерж ки  детей».  28-29  октября 

2008  г.Таш кент: Республиканский Ц ентр социальной адаптации 

детей, 2008.

32. Т ощ ен ко Ж .Т. С оциология. О бщ ий  курс. - М .,  1999.

33. Х рестом атия  к  тренингу  «В ведение  в  социальную  

работу».  П роект  «Развитие  социальной  работы   на  академ ии- 

ческом уровн е  в У збекистане». - Таш кент, 2006.

34. Х рестом атия  по  учебном у  курсу  «О сновы   социальной 

работы ».  Распространение 

программы 

переподготовки  по 

социальной  работе  и  продвиж ение  проф ессии  «социальная  ра­

бота»  в У збекистане». /  С оставители:  М .Х . Г аниева, М .Х .  Кара- 

мян. - Т аш кент: М инВ У З-РС С А Д - Т аш Г И К -Ю Н И С Е Ф , 2008.

35.  Ч упрунов  В.И.  М олодёж   в  общ ественном   воспроиз­

водстве // С оциологические исследования.  1998. № 3.

36. Э риксон  ЭЭ. Д етство  и общ ество. - М .,  1992.

37. Я рская-С м ирнова  Э.  П роф ессиональная  этика  социаль­

ного работника. - М .: Клю ч,  1998.



V bob.

  IJ T IM O IY  ISH  X O D IM IN IN G  K A SB IY  

V A  A X L O Q IY  S IF A T L A R I

R eja:


5.1 Ijtim o iy  ish xodim ining axloqi.

5.2 Ijtim o iy  ish xodim ining k asbiy axloqiy sifa tla ri.

5.3 Ijtim o iy  ish xodim ining m a ’naviy-axloqiy qiyofasi.

Ijtim oiy  ishda  axloq  tushunchasi  insonlarning  va  jam o an in g  

fikrlar  y ig ‘indisidan 

iborat  b o ‘lib, 

ijtim oiy 

ish 


xodim ining 

faoliyatini  asosini  tashkil  etadi.  Ijtim oiy  ish  xodim i  o ‘zin in g   ish 

faoliyatida  axloqiy  m e ’yorlar,  axloqiy  m e’y o rlar orqali  ish  yuritish- 

lar  va  axloqiy  tushunchalarga  am al  qilgan  holda  yondashadilar.  Bu 

faoliyat u larning axloqiy burchini  belgilaydi.

A xloq  -   ijtim oiy  o n g   shakli  sifatida  m uayyan  xalq,  elat  yoki 

uyushm aning  asrlar  davom ida  shakllangan  xulq-atvor,  xatti- 

harakatlar,  his-tu y g ‘u  va  kishiiar  o ‘rtasidagi  o ‘zaro   real  m uno- 

sabatlar  tizim ini  ifoda  etadi.  Axloq  m uayyan  xalqning  a tro f 

m uhitga, k ishilarga va  o ‘z -o ‘ziga b o ‘lgan m unosabatlari  sifatida,  bir 

jihatdan,  m ahalliy-m illiy  xususiyatga  eg a  b o 'Isa,  ikkinchi jih atd an , 

m illatning  u m um jam iyat  talablariga  u y g ‘un  m uvofiqligini  ta ’m in- 

lovchi  um um insoniy xususiyatga ham  egadir.

A xloq  va  ijtim oiy m unosabatlar uchun  m ushtarak m anbalardan 

biri,  tabiiyki,  til  hisoblanib,  u  ijtim oiy  axborotni  saqlovchi,  ifoda- 

lovchi  va  yetkazuvchi  m uhim   vosita  boMib,  kishiiar  xatti-harakati, 

fe’l-atvorlarini  (axloqiy  ta ’sir-ta’zyiq,  ishont-irish,  tushuntirish, 

rag 'b atlan tirish , jazo la sh  va hokazo) boshqarish om ilidir.

A xloq  va jam o atch ilik  fikri  hodisalarining  bogMiqligi  insoniyat 

taraqqiyotining  ilk  bosqichi  va  undan  keyingi  dav rlarid a  nam oyon 

b o ‘la  boshlagan  fee*lib,  u  qabila  ham da  e latlar  m aishiy  va  ijtim oiy 

ongida  o ‘z   t a ’sirini  o ‘tkaza  boshlagan.  M aishiy  hayot  doirasida 

axloq asosan quyidagi y o ‘nalishlarda nam oyon boMgan:

136



A ) M unosabatlar

B)  Faoliyat

A xloqiy  sifatlar  insonning  xatti-harakatlarida  nam oyon  b o ‘lib, 

uning  gnosiologik,  iqtisodiy  va  ijtim oiy  kelib  chiqishi,  hozirgi 

m avqeyi  va  axloqiy  qarashlariga  ishora  va  guvohlik  berib  turgan. 

A xloqiy  sifatlar  yoki  xatti-harakatlar  ilk  kishilik  tarixi,  y a ’ni 

insoniyatning zam inga  dastlabki q ad am lar q o ‘yilishidan  shakllanish 

bosqichiga kirgan  va shu  boisdan har bir xalq. elatlarda u  o ‘ziga xos 

va  betakrordir.  Xuddi  shu  ongning  m uayyan  holati  hisoblanm ish 

jam oatchilik 

fikri 

ham  o ‘zin in g   shakllanishi  m anbaalarining 



salm og‘i,  real  kuchga aylanish  su r’ati,  uyushqoqlik darajasi,  xissiy- 

em otsional  potentsiali  ham da  m antiqiy-intellektual  asoslariga  k o ‘ra 

m illiy iqlim iy,  m ahalliy ham da regional o ‘zig a xosligiga egadir.

A xloq  asrlar  davom ida  odam lam i  jam o ag a,  uyushuvga, 

boshqalar  m anfaatlarini  shaxsiy  m anfaatlaridan  yuqori  q o ‘yib, 

yondashuvga undab  kelgan.  Bu  xususda ulug‘  donishm andlar ibratli 

fikr  -   qarashlarni  ilgari  surganlar.  Sharqning  buyuk  olim laridan 

H azrati  Bahovuddin N aqshbandiy ay tar edilar:  «H ar kim   o ‘zgalam i 

xohlasa,  o ‘zini  xohlabdi,  kim ki  o ‘zg an i  xohlam abdi,  bilsinki  o ‘zini 

xohlam abdi».

Sharq  axloq  qoidalari  nafaqat  shaxsning  uyushuviga  undaydi, 

balki  uyushgan  holda  h a r  kishining  shaxs  sifatida  b ir  butunligi, 

b arq aro r  turm og‘i,  jam o av iy   integratsiya  doirasida  ham   ruhiy 

botiniy yaxlitlik saqlanm og‘ i  zarurligi, um um iy bir butunlik k o ‘plab 

serjilo  v a   m ustaqil  yaxlitliklar  y ig ‘m asidan  iboratligini  yorqin 

ifodalaydi.  Jam oada  shaxs  bir  butunligi  yem irilm aydi,  um um lash- 

tirish lar  negiziga  qurbon  etilm aydi,  balki  m antiqiy  m uvofiqlik 

m ezoni  doirasida  uyg‘un  birlashuv jaray o n i  tabiiy  ravishda  am alga 

oshiriladi. A yni chog‘da shuni e ’tiborda saqlash kerakki,  h a r qanday 

u y g ‘unlashuv  oMchovsiz,  ch eg arasiz  boMmasligi.  har  bir  harakatda 

xissiy  va  aqliy  xushyorlik  boMishi  xalqim iz  fe’l-atvorligiga  xos 

a n ’anaviy belgidir.

Jam oada  o ‘zlikni  anglash,  am m o  unda  gegam onlik  huquqini 

talab  etm aslik,  m aqsadga  intilishda  kam tar  va  kam suqum lik 

daholarim iz  ilgari  surgan  m uqaddas  shiorlardan  biri  edi.  H azrat 

B ahovuddin 

N aqshbandiy 

uqtirgan 

«X ilvat 

dar 


anjum an 

(A njum anda  xilvat yohud  o 'zlik d a  qolish), S afar d a r vatan  (V atanda

137



safa r  y o h u d   o ‘z   oM kangga  m utloq  em asliging,  bu  fano  zam inda 

rnehm onligingni  doim o  his etishing) va zo xirda xalq  bilan boMishlik 

uqtiriladi.  A m m o  botinda  H aq  bilan  boMish»  xususidagi  o ‘gitlari 

fikrim izning isbotidir.

M ov aro u n n ah r  xalqlari 

axloq 


tizim i  jam o atch ilik  

fikrini 


salm o g ‘ini,  uning  Haq  va  Islom   qoidalariga  nechogMi  m uvofiq 

kelish ig a  bogMiq  ekanligini  alohida  qayd  etadi.  Shu  ja m o a  

a ’z o larin in g   to ‘g ‘ri  va  halolligiga,  gunoh  ishlardan  qanchalik 

o ‘zlarini  forig‘  tuta  bilishlari  bilan  ham   oM chanishiga  e ’tib o r 

qaratiladi.  A yni  ch o g ‘da  ja m o a   a 'z o la ri  gunoh  yoMga  kirgudek 

boMsalar,  ulam i  tarbiyalash  ishidan  b o 'y in   tovlam aslik zarurligi  ham  

uqtiriladi.  «B u  toifa  ahlidan  har  kirn  bir  gunoh  qilsa,  unga  chora 

ta d b ir bor, biroq undan y u z  o 'g irish  ravo em as».

H azrat  B ahovaddin N aqshbandiy ayni  c h o g ‘d a  axloqning  buyuk 

qud rati  va  salohiyati  uning  cheksiz  im koniyatlariga  y uksak  baho 

beradi.  X alqni  ayblash  noto‘g ‘ri  va  behuda  ish  ekanligini  uqtiradi. 

M abodo  el-ulus  to ‘g ‘ri  axloq  iznidan  v a   hatto  H aq  yoMidan 

adashgan  holda  ham   unga  tushuntirish  k o ‘zi  bilan  qaram oq 

lozim ligini,  xalqni  bevosita  em as,  bilvosita  usullarda  tarbiyalam oq 

jo iz lig in i tayinlaydi.

Z e ro   inson  bir  um r  shakllanadi,  tarbiyalanib  boradi.  A slida 

inson  o ‘z   hayotini  butun  um r  davom ida  m a’qulroq  tartiblarga 

tushurish,  ja m iy a t  talablariga  m uvofiqroq  y o ‘nalishlarga  solish 

tashvishlari  bilan  yashab o ‘tadi.  Shu  boisdan  ham  jam o atch ilik   fikri 

ja m iy a t axloqiy  qarashlari, talab va y o ‘riqlariga har jih atd an   bogMiq 

boMib  keladi.  C hunki  jam iy at  axloqiy  butunligi  insonlar  axloqiy 

jih atlarin in g  yigMndisidir.

H ar qanday  axloqiy  qoida va talablar ja m iy a t tom onidan  e ’tiro f 

etilib, jam o atch ilik   fikrida m ustahkam langan holdagina um rboqiylik 

k asb   etadi.  Shu  boisdan  ham   axloq ja m o a tc h ilik   fikrining  asosi  va 

u n g a   b evosita  bogMiq  ijtim oiy  o n g   k o ‘rinishi  boMib,' ja m o a   ahli 

fikrini belgilaydi.

Ijtim oiy  ish  etikasi:  tam oyillar  va  nazariyasi  -   1994-yilda 

K olom ba  shahri  (Shrilanka)da  ijtim oiy  xod im lar  xalqaro  fede- 

ratsiyasi  u m um iy  yigM lishda  «Ijtim oiy  ish  etikasi:  tam oyillar  va 

nazariyasi» nom li hujjat qabul qilindi.  Bu  h u jjat ikki  qism dan iborat. 

« Ijtim o iy   ish  tam oyillarining  xalqaro  dekleratsiyasi»  v a   «Ijtim oiy

138



Xodimlarining  xalqaro  axloqiy  andozalari».  B u  hujjatlarning  qabul 

qilinishi  federatsiya  tom onidan  uzoq-yillar  davom ida  orqaga  surib 

kelindi,  bunga  ajablanm asa  ham   b o ‘ladi.  Bu  tashkilotga  a ’zo 

boMgan  yuzlab  m am lakatlarning  a’zolari  bo‘yicha  ju d a   xilm a-xil. 

Ularni yoMlagan davlatlar o ‘z!arining to 'z ilish i, boshqaruv shakllari, 

m adaniyati  bo‘yicha  xilm a-xil  boMib,  o ‘zlaritting  a n ’analariga  va 

ijtim oiy  ishning  shakllanish  tarixiga  ega.  Q izg‘in  m unozaralardan 

key in  um um iy  xulosaga  kelishga  m uvaffaq  boMindi,  shuning 

natijasida  m azkur  dekleratsiyalar  dunyoga  keldi.  «Ijtim oiy  ishning 

axloqiy  tam oyillari  dereratsiyasida»  quyidagi  tam oyillar  bayon 

qilingan:

-   H ar  b ir  odam   noyob  hodisa  b o ‘lib,  unga  axloq  nuqtayi 

nazardan e ’tib o r  berish  lozim.

-   H ar  bir  odam   o ‘z   ehtiyojlarini  qondirishda  boshqalam ing 

huquqlariga  zarar  yetkazm asdan  harakat  qilish  huquqiga  ega  va  u 

ja m iy a t farovonligini oshirishdagi o ‘z  hissasini  q o ‘shishi lozim.

- H a r   bir jam iyat,  boshqaruv  shaklidan  q a t’i  nazar, o ‘zining  har 

b ir  a ’zosini  m aksim um   darajada  noz-ne’m atlar  bilan  ta ’m inlashga 

intilishi  lozim.

-  Ijtim oiy soha xodim lari  ijtim oiy adolat tam oyillariga dohildir.

-   Ijtim oiy  soha  xodim i  o ‘zin in g   bilim larini,  k o ‘nikm a  va 

m alakalarini  alohida  odam lar,  guruhlar,  ja m o a   v a   jam iy atlar 

taraqqiy  etishi  uchun,  shaxsiy-ijtim oiy  nizolarni  hal  qilish,  ularning 

oqibatlarini b artaraf etish  uchun sa rfq ilish i  lozim.

-   Ijtim oiy  ish  diskrim inatsiyani  rad  etish  asosiga  quriladi. 

D em ak,  u  m ijozlarning  jin si,  yoshi,  m illati,  diniy  e ’tiqodi,  tili, 

siy o siy   e ’tiqodlari,  jin siy   y o ‘na!tirilganligidan  q at’i  nazar  am alga 

oshiriladi.

-  Ijtim oiy xodim lar  har bir odam   va  ijtim oiy guruh  huquqlarini. 

uning  m ustaqilligi  va  sha’nini  hurm at  q ilar ekan  «В М Т   ning  inson 

huquqlari xartiyasi»'va boshqa x alqaro hujjatlarga asoslanadi.

-   Ijtim oiy  ish  m ijozlarning  daxlsizligini  him oyalash  tam oyiliga 

asoslanadi,  bunga  tanlov  erkinligi  va  kasbiy  sir,  m ijozning  o ‘z 

huquqlari  v a  «shaxsiy  ishi»  m ohiyatini  tushuntirib berishga  boMgan 

huquqi ham  kiradi.

-  Ijtim oiy  ish  xodim lari  kasbiy  sir saqlaydilar,  hatto u am aldagi 

qonunchiligim izga  zid  boMsa  ham .  Ijtim oiy  ish  m ijozning  ishtiroki

139



va  u  bilan  ham korlikka  asoslanadi.  Ijtim oiy  xizm atchilar  o ‘zlari 

duch  keladigan  h a r qanday  m urakkab  vazifani  hal qilishda  m ijozlar 

bilan h am korlik qilishlari  lozim.

Ijtim oiy so h a xodim lari  xizm atlaridan  foydalanayotgan  shaxslar 

o ‘z   m uam m olarini  hal  etishda  ju d a   faol  ishtirok  etishlari  lozim . 

M ijozlar  har  doim   ijtim oiy  so h a  xodim i  tom onidan  an a  shu 

birlikdagi  harakatlam ing  m aqsadi  va  oqibatlari  haqida  m a’lum ot 

olishlari zarur.

Ijtim oiy  ish  m ijozlarining  ixtiyoriyligi  tam oyiliga  asoslanadi. 

D em ak,  u  h a r  qanday  m ajburiylikni  m inim um   darajaga  tushirish 

uchun  y o ‘naltirilgan  boMadi.  Ijtim oiy  ish  o ‘z   fuqarolarini  ezadigan, 

terrorizm ,  qiynoqlari  va  shunga  o ‘xshash  shafqatsiz  vositalardan 

foydalanadigan  biror  shaxs,  guruh,  siyosiy  kuchlar yoki  hokim iyat 

to'zilm alari qoM lab-quvvatlashga m utlaqo zid.

Ijtim oiy  so h a  xizm atchisi  o ‘zin in g   bilim larini,  ko‘nik m a  va 

m alakalarini  alo h id a  odam lar,  guruhlar,  ja m o a   v a   jam iy atlar 

taraqqiy  etishi  uchun,  shaxsiy-ijtim oiy  n izolam i  hal  qilish,  ularning 

oqibatlarini  b artaraf etish  uchun sa rfq ilish i lozim.

Ijtim oiy  ish  diskrim inatsiyani  rad  etish  asosiga  quriladi. 

D em ak,  u  m ijozlarning  jin si,  yoshi,  m illati,  diniy  e ’tiqodi,  tili, 

siyosiy  e ’tiqodlari,  jin siy   y o ‘naltirilganidan  q a t’ly   n azar  am alga 

oshiriladi.

Ijtim oiy  so h a  xizm atchilari  har  b ir  odam   va  ijtim oiy  guruh 

huquqlarini,  ularning  m ustaqilligi  v a  sh a’nini  hurm at  q ilar  ekan, 

«B M T ning  inson  huquqiari  xartiyasi»  va boshqa xalqaro hujjatlarga 

asoslanishadi.

Ijtim oiy  ish  m ijozlarining  daxlsizligini  him oyalash  tam oyiliga 

asoslanadi,  bunga  tan io v   erkinligi  v a   kasbiy  sir,  m ijozning  o ‘z 

huquqiari  va  «shaxsiy  ishi»  m ohiyatini  tushuntirib  berishga  boMgan 

huquqi ham  kiradi.

Ijtim oiy  xizm atch ilar k a sb iy   sim i  saqlaydilar,  hatto  u  am aldagi 

qonunchilikka zid  boMsa ham .  Ijtim oiy  ish  m ijozining ishtiroki  v a  u 

bilan  ham korlikka  asoslanadi.  Ijtim oiy  xizm atchilar  o 'z la ri  duch 

keladigan  h a r qanday  m urakkab  vazifani  hal  qilishda  m ijozlar bilan 

ham korlik  qilishlari  lozim ,  bunda  m ijozning  m anfaatlarini  eng 

yaxshi  usulda  him oya  qilish  uchun  harakat  q ilish  kerak.  Ijtim oiy 

so h a  xizm atchilari  xizm atlaridan  foydalanayotgan  sh ax slar  o ‘z

140



mtmmmolarini  hal e tish d a ju d a  faol  ishtirok etishlari  lozim . M ijozlar 

lliti' doim  ijtim oiy  soha  xizm atchisi  tom onidan  an a shu  birgalikdagi 

linrakatlarining  m aqsadi  va  oqibatlari  (x atar  va  foyda)  haqida 

mu’lum ot olishlari zarur.

Ijtim oiy  ish  m ijozlarining  ixtiyoriyligi  tam oyiliga  asoslanadi. 

Dcniak,  u  har  qanday  m ajburiylikni  m inim um   darajaga  tushirish 

uchun  yo'naltirilgan  bo‘ladi.

Ishtirokchilardan  bir  guruhining  m uam m olarini  boshqa  guruh 

m uam m olari  hisobiga hal  qilish  zaruriyati tugMlganda m ajbur qilish 

har  doim   m uqobil  guruhning  m anfaatlarini  batafsil  k o ‘rib  chiqish, 

har  ikki  guruhni  to ‘la  esh itib   bo‘lgandan  keyingina  tam oyil 

tanlashga  asoslanishi  kerak.  Ijtim oiy  xizm atchilar  m uqobil  guruh- 

larning h a r ikkisini  ham   m alakali  vakillar bilan  ta ’m inlashlari zarur. 

Ijtim oiy  xizm atchilar, shuningdek,  o ‘z   m am lakatlari  qonunchiligida 

ochiq  m ajbur qilish  im koniyatlarini  m inim um   darajaga  tushirishlari 

kerak.


Ijtim oiy  ish  o ‘z   fuqarolarini  ezadigan,  terrorizm ,  qiynoqlar va 

shunga o ‘xshash shafqatsiz vositalardan foydalanadigan b iro r shaxs, 

guruh,  siyosiy  kuchlar  yoki  hokim iyat  tuzilm alarini  qo‘ IIab- 

quvvatlashga m utlaqo zid.

« Ijtim oiy  ishning  xalqaro  axloqiy  andozalari»da  5  guruh 

ko‘rsatilgan:  axloqiy  xulq-atvor .andozalari;  m ijozlar  bilan  o ‘zaro 

m unosabatlar;  agentliklar va  tashkilotlar  bilan  o ‘zaro  m unosabatlar; 

ham kasabalar bilan o ‘zaro m unosabatlar; kasbga m unosabat.

A xloqiy xulq-atvor andozalari.

1.  H ar  bir  inson  unikal  ekani,  inson  xulq-atvorini  va  unga 

ko‘rsatiladigan  yordam   xususiyatini  belgilaydigan  sharoitlar  unikal 

ekanini tushunishga intiling.

2.  K asbiy  qadriyatlarni  tatbiq  qiling,  bilim   va  k o ‘nikm a- 

laringizni  takom illashtiring;  kasbingiz  o b ro ‘sini  tushiradigan  xatti- 

harakatlar qilm ang.

3.  Shaxsiy  va  kasbiy  im koniyatlaringizga  ortiqcha  baho 

berm ang.

4.  H ar  doim   paydo  boMayotgan  m uam m olam i  hal  qilishda 

bilim laringiz,  k o ‘nikm alaringiz  va  ilm iy  bilish  m etodlaridan 

foydalaning.

141



5.  Jam iy at  hayotining  sifatini  yaxshilashga  xizm at  qiladigan 

siyosatning  asosiy  y o ‘nalishlarini  va  ijtim oiy  dasturlam i  ishlab 

c h iq ish d a kasbiy tajribangizdan foydalaning.

6.  Ijtim oiy  ehtiyojlar,  shaxsiy,  guruh  va  ja m o a ,  m illiy  va 

x alqaro  ijtim oiy  m uam m olam ing  m ohiyati  v a  xususiyatini  aniqlang 

v a  ularni tushuntiring.

7.  0 ‘zingizning  xususiy  shaxs  sifatid a  ham ,  kasbiy  uyushm a, 

a g en tlik  

yoki 

tash k ilo t 



vakili 

sifatida 

ham 

bajarayotgan 



harakatlaringiz  va  m aqsadingizni  tushunarli  shaklda  aniq  va  ravon 

izohlang.

M ijo zlar bilan o‘zaro  m unosabatlar.

1.  M ijozlarga  nisbatan  m ajburiyatlaringizni  birinchi  o ‘ringa 

q o ‘ying,  biroq  boshqa  odam larning  axloqiy  m aqsadlarini  ham  

h urm at qiling.

2.  M ijozning  o ‘zaro  ishonch,  sir  va  konfidensiallikka,  axbo- 

rotdan  m as’uliyatli  foydalanishga  boMgan  huquqlarini  him oya 

qiling.

A xborot  to ‘plash  va  uni  boshqa  shaxslarga  berish  faqatgina 

m ijozning  m anfaatlari  yoMida  am alg a  oshiriladigan  kasbiy  faoliyat 

d oirasida  y u z   berishi  m um kin,  bu  harakatlarning  zarurligi  haqida 

m ijo z  oldindan  ogohlantirilishi  lozim .  X ech  bir  axborot  m ijozni 

o ldindan  xabardor  qilm ay  turib  va  uning  roziligisiz  boshqalarga 

berilm aydi,  bundan  m ijoz  o ‘z   xatti-harakatlari  uchun  m as’ul  boMa 

olm aydigan  va  bu  h arakatlar  boshqa  sh ax slar  uchun  jid d iy   x a v f 

tu g ‘diradigan  holatlar m ustasno.  M ijoz  o ‘z i  haq id a  ijtim oiy xizm at- 

ch id a  m avjud  boMgan  har  qanday  ax b o ro t  bilan  tanishish  huquqiga 

ega.

3.  M ijozning  shaxsiy  intilishlari,  tashabbuslari  va  xusu- 



siyatlarini  qadrlang  va  hurm at  qiling.  A gentlik  v a   ijtim oiy  m uhit 

d o irasid a  ijtim oiy  xizm atchi  m ijo zg a  o ‘z   xatti-harakatlari  uchun 

m a s’u liyatli boMishda k o 'm ak lash ad i. B iro r sababga k o ‘ra  m ana shu 

darajada kasbiy yordam  ko‘rsatilishining im koni  boMmasa,  bu  haqda 

m ijozga x ab ar beriladi  va u o ‘z  bilganicha harakat qiladi.

4.  M ijozga  (alohida  odam ga,  guruhga,  jam o ag a,  jam iy atg a) 

o ‘zin i 

nam oyon 

qilishi 

va 


shaxsiy 

salohiyatini 

m aksim al 

rivojlantirishda  yordam   bering,  shu  bilan  birga  boshqa  odam larning 

ham   huquqlarini  m azkur  darajada  saqlang.  M ijozga  xizm at

142



ko'rsatish  asosida  uning  m utaxassis  bilan  m uloqotlaridan  o ‘zining 

qonuniy istaklari v a  foydasiga erishish uchun  foydalanish zarurligini 

tushuntirish yotadi.

A gentliklar va tashkilotlar bilan o ‘zaro  m unosabatlar.

1.  Ijtim oiy siyosatlari, m etodlari  va am aliyoti  m ijozlarga sifatli 

yordam   k o 'rsatish   v a  kasbiy  ijtim oiy  ishni  qoM lab-quvvatlashga 

qaratilgan  agentliklar  va  tashkilotlar  bilan  m ustahkam   ham korlikda 

ishlang.


2.  A gentlik  yoki  tashkilotning  nizom dagi  m aqsadlari  va 

vazifalariga  toMa  m as’uliyat  bilan  m unosabatda  boMing;  ijtim oiy 

ishning  eng  yuksak  andozalariga  erishish  m aqsadida  am alga 

oshirilayotgan  ijtim oiy  siyosatni,  u n in g   uslubiyoti  v a  am aliyotini 

ishlab chiqishga o ‘z hissangizni q o ‘shing.

3.  M ijoz taqdiriga toMa  m as’uliyat  bilan  m unosabatda boMing; 

ijtim oiy 

siyosatga, 

uning 

uslubiyoti 



va 

am aliyotiga 

zarur 

o‘zgarishlarni  tegishli  agentliklar  va  tashkilotlar  orqali  kiriting. 



B archa  im koniyatlardan  foydalansangiz-u,  biroq  o ‘zgartirishlam i 

kiritishning  imkoni  boMmasa.  unda  yuqori  tashkilotlarga  yoki 

m anfaatdor keng jam oatchilikka m urojaat qiling.

4.  M ijozga 

yoki 

ja m o ag a 



ijtim oiy 

ish 


sam aradorligi 

to ‘g ‘risidagi  hisobotni  m ijozlar,  agentlik  v a   tashkilotlar  oldida 

vujudga  keladigan  m uam m olam i  davriy  tahlil  qilish,  shuningdek, 

shaxsiy faoliyatingizni tahlil qilish shaklidagi kasbiy hisobot sifatida 

taqdim  qiling.

5.  Ijtim oiy  ish  axloqiy  tam oyillari  harakati,  bajariladigan  ish 

tartibi v a  am aliyotiga zid boMgan harakatlam i qilm ang.

H am kasabalar bilan o ‘zaro m unosabatlar.

1.  H am kasblaringiz  v a   boshqa  m utaxassislam ing  kasbiy 

tayyorgarligi  va  am aliy  faoliyatiga  hurm at  bilan  m unosabatda 

boMing, 

ularga 


ijtim oiy 

ish 


sam aradorligiga 

erishishlarida 

qoMingizdan  kelgan yordam ni bering.

2.  H am kasblaringiz  v a   boshqa  m utaxassislam ing  turlicha 

fikrlari  va  am aliy  yondashuvlariga  hurm at  bilan  m unosabatda 

boMing,  tegishli  tashkilotlarda  tanqidiy  m ulohazalaringizni  toMa 

m as’uliyat bilan bayon qiling.

3.  H am kasabalaringiz,  boshqa  m utaxassislar  va  k o ‘ngiIIilar 

orasida 

bir-birlarini  o 'za ro  

m ukam m allashtirish 

va  o'zlarin i

143



nam oyon  qilish  m aqsadida  bajarilayotgan  bilim lar,  k o ‘n ik m alar  va 

g ‘oyalarni 

olishga 

va 


tarqatishga 

boMgan 


harakatlarga 

k o 'm ak lash in g .

4.  M ijo zlar  m anfaatlari  yoki  axloq  m e’yorlari  buzilishi 

to ‘g ‘risidagi  har qanday maM umotlami tegishli  idoralarga yetkazing.

5.  H am kasblaringizni  adolatsiz xurujlardan  him oya qiling.

K asbga m unosabat.

1.  K asbning  qadrini,  bilim lar  v a   m etodologiyasini  him oya 

qiling;  ulam i  om m alashtirish  va  takom illashtirishga  o ‘z   hissangizni 

q o ‘shing.

2.  Ijtim o iy   ishdagi  professionalizm ni 

koMaring,  uni  har 

tom onlam a takom illashtirishga harakat qiling.

3.  K asbingizni  o ‘rinsiz  tanqiddan  him oya  qiling,  kasbingiz 

zarur  ekani  to ‘g ‘risidagi  ishonchni  m ustahkam lash  uchun  im koni 

bor ishlam ing  barchasini qiling.

4.  K asbingizni,  uning  nazariyalari,  usullari  v a   am aliyotini 

konstruktiv tanqid qiling.

5.  Y angi  va  m avjud boMgan ehtiyojlarni  qondirish  uchun  zarur 

boMgan  ijtim oiy ishning yangicha yondashuvlari  v a usullarini  ishlab 

chiqishni h a r tom onlam a rag‘batlantiring.

Ijtim oiy x izm atchining m ajburiyatlari:

1)  v a ’zxonlik  qilm aslik,  buyruq  berm aslik,  ta ’qiqlam aslik. 

M ijoz  shaxsining  sh a’ni  va  noyobligini  hurm at  qilib  uni  harakatga, 

tashabbusga, ijodga undash;

2)  m ijozga quloq tu ta  bilish, sabr-toqat  ko‘rsatish,  m uam m o va 

vaziyatni  tushunish,  uning  o ‘m ig a  o ‘zin i  q o 'y a   bilish,  n azo k at  va 

odob k o ‘rsata bilish;

3)  m uloqotm and  boMish,  ochiq  boMish,  m ijozni  «gapirtira 

bilish»,  birgalikda  m uam m olam ing  yechim ini  aniqiash;  atro fd ag ilar 

uchun  kerakli  va qiziqarli  boMish;

4)  m ijoz  va  u n in g   atrofidagilar  o ‘rtasida  vosita,  bogMovchi 

halqa  boMish,  m ijozga  k o ‘rsatilayotgan  xayriya  y ordam i  orqali 

uning sh a’ni  pastga urilishiga yoM q o ‘ym aslik;

5)  m ijoz  bilan  ishlashda  norasm iy  boMa  bilish,  m ijozning  o ‘z 

m uam m olarini  hal  q ilishda  m aslahatchi,  ko‘m akchi  vazifasini  baja- 

rish; o‘zaro  m unosabatlam i tenglik asosidagi dialogga qurish;




6)  doim o  insonparvarlik  va  m ehribonlik  nuqtayi  nazaridan 

yondashish.  M ijozni  m uhokam a  qilm aslik  va  unga  tanbeh  berm as- 

lik;  shaxs  yoki  odam lar  guruhiga  g 'ay riin so n iy   va  diskrim inatsion 

yondashuvlarning  oldini  olish;  m ijozni  jism o n iy   yoki  ruhiy 

o‘ng‘aysizlikdan,  asabiylashishdan, 

xavfdan  va  haqoratlardan 

h im oya qilish;

7)  o ‘z   xulq-atvorining  yuksak  axloqiy  andozalarga  m osligini 

saqlash,  har  qanday  m akrlar,  birovlam i  aldash,  порок  xatti- 

harakatlarni  istisno  qilish.  D oim o  faqatgina  m ijoz  m anfaatlari 

y o ‘lida harakat qilish;

8)  o 'z ig a  

ko'm akchilarni 

topa 


bilish, 

ijtim oiy 

ishni 

rivojlantirishda jam oatchilik ko'm agini  ta ’m inlash;



9 )  faqatgina  o ‘zi  vakolatli  boMgan  doirada  ish  yuritish,  o‘z 

ishining  sifati  uchun  shaxsan  m as’ul  boMish;  tashqi  ta ’sir  va 

bosim larga  berilm aslik;  m ijozni  qoM lanilayotgan  tadbirlar,  unga 

k o ‘rsatilayotgan 

yordam  

hissi, 


yozuvlar, 

to‘planayotgan

.  m a’lum otlar haqida xabardor qilish;

1 0 )o ‘zin in g   kasbiy m unosabatlaridan  shaxsiy m aqsadlar yoMida 

foydalanm aslik;  vaziyatlarai  m uhokam a  q ilish  va  baholashda  faqat 

kasbiy  m aqsadlar  bilan  ishtirok  etish;  m ijoz  ishonib  bildirgan  sim i 

hurm at  qilish  va  uni  fosh  etm aslik.  K o‘rsatilgan  xizm atlar  uchun 

haqni  faqat  qonuniy  asoslarda  olish. 

Bajarilgan  ish  uchun 

qim m atbaho sovg‘alar olm aslik;

I)k a sb iy   bilim iari,  m ahorati,  m alakasini  uzluksiz  oshirib  bd- 



rishga  intilish,  o %  am aliy  faoliyatini  kasbiy  bilim lar asosida  tashkii 

etish;


1 2 )k asb n in g   o b ro ‘si  va  pokligini  him oya  qilish  va  orttirishga 

intilish.  K asbiy  o‘zaro  m unosabatlar  va  o ‘zaro   ta ’sir  jarayonida 

h am kasblar  ishonchiga  hurm at  bilan  qarash,  n azo k at  v a   adolatni 

saqlash.  Kim   boMishidan  q at’i  nazar,  ham kasbi  ax loqqa  zid  harakat 

q ilsa, unga qarshi choralar k o ‘rish (V. G .  B ocharova).

O datda,  sovuqqonlik  deb  baholanadigan  kasbiy  m e’yorlam i 

buzish  yoki  x ato lar  «beg‘am lik,  m alakasizlik  yoki  oldindan 

o 'y la n g an   niyat  tufayli  kasbiy  m e’yorlam i  buzish»  sifatida 

baholanadi.  Ijtim oiy  soha  xizm atchilari  m axfiylikni  buzganlari, 

bolalar  bilan  yom on  m unosabatda  boMinayotgani  haqidagi  shubha 

to ‘g ‘risida 

x ab ar  berm aganlari, 

suiiste’m olliklar, 

so ‘z  


bilan

145



haqoratlash  yoki  jism o n iy   z o ‘ravonlik  tahdidi  singari  holatlarga 

befarqlik,  xatti-h arak atlar  yordam ida  haqoratlash,  davolash  yoki 

axloq  tuzatish  m uassasasiga  xato  natijasida  yotqizish  tufayli 

erkinlikni  cheklagani uchun  sud tom onidan ta ’qib qilinishi m um kin.

M alaka  tavsifi  bilan  belilangan  m ajburiyatlam i  bajarish  uchun 

ijtim oiy  pedagog  v a  ijtim oiy  soha  xizm atchisi  o ‘zin in g   quyidagi 

huquqlaridan keng foydalanadi:

—  m ijozlarning  m anfaatlarini  qonun  chiqaruvchi  va  ijroiya 

hokim iyati o rganlarida ifodalash va him oyalash;

—  m axsus  m a ’lum ot to ‘g ‘risidagi  va  litsenziyaga  m os  boMgan 

diplom   yoki  sertifikat b o ‘Igani taqdirda davlat yoki  xususiy  ijtim oiy 

am aliyotni yuritish;

—  m ijo zlar  ehtiyojlari  bilan  bogMiq  m a’lum otlam i  to ‘plash, 

aholi orasida sotsiologik s o ‘rovlar,  diagnostik tadqiqotlar oMkazish;

—  m ijozlarning  ijtim oiy  va  shaxsiy  m uam m olarini  hal  qilish 

to ‘g ‘risidagi 

rasm iy 

so 'ro v la r 

v a  

iltim oslari 



bilan 

ja m o a t 

tashkilotlariga, davlat m uassasalariga m urojaat qilish;

—  o ‘z   faoliyati  doirasidagi  u  yoki  bu  m uam m oning  holati 

to ‘g ‘risida d av lat  idoralariga axborot berish;

—  ijtim oiy  tashabbus  va  faollik  ko‘rsatganlari  uchun  o ta- 

onalar,  oilalar,  ijtim oiy  ish  k o ‘ngillarini  taqdirlash  to ‘g ‘risida 

korxonalar 

va 

m uassasalar, 



tijorat 

tuzilm alari 

va 

ja m o a t 



birlashm alariga tak liflar kiritish;

—  oiladagi  tarbiya,  ijtim oiy  ishdagi  tajribani om m aviy axborot 

vositalari yordam ida targ ‘ib qilish uchun  faol  ish yuritish;

—  m uayyan  ijtim oiy  m uam m olam i  hal  qilishga  qaratilgan 

ja m o a t tashabbuskorlik harakatlariga boshchilik qilish.

M u h o k a m a  u ch u n  sav o llar

1.  Ijtim oiy  pedagog,  ijtim oiy  xizm atchi  b o ‘lib  ishlash  uchun 

z aru r boMgan um um iy  ruhiy sifatlar va qobiliyatlam i  sanang.

2.  S iz m ijoz  bilan  m unosabatlaringizni qaysi  axloqiy  tam oyillar 

asosiga qurasiz?

3.  Ijtim oiy  soha  xizm atchilari  m ijozlarning  m uam m olarini  hal 

qilish uchun qanday huquqlarga ega?

146



■I.  Ijtimoiy soha  m utaxassislari jam o a sid a  am al qiladigan  asosiy 

nxtoqiy qoidalarni  ifodalab bering.

Igor V iktorovich V achkovning psixologik o ‘y in lari va

m a sh q la ri1




Download 10,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   74




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish