M a’n aviy hayotning asl m ohiyati, m azm unini insofii diyonat
tashkil etadi. Insofii, diyonatli insonlam ing adolatli faoliyatidan
jam iy atn in g m a’naviy n e’m atlari paydo boMib, uning m evasidan
xalq oziqlanib, farovon, tinch, osoyishta yashaydi. A dolatli
jam iy a tn in g m afkurasini m illatning aqli-idroki, ku ch -g 'ay ratg a
toMgan ezg u niyatli, pokiza, bilim don insonlam ing tajribaga boy
g ‘o yalari tashkil etadi.
O d am lar yashash davom ida jam iy atn in g taassuroti, ustozlam ing
tarbiyalari adolatli turm ush tufayli shaxsga, y a ’ni insonga, m a’naviy
h ayot egasiga aylanadilar. H ayotning notekis yoMlari, qonunlari
insonlam ing to ‘g ‘ri y o ‘ l topishlariga, yaxshini yom ondan, haqni
nohaqdan ajrata olish qobiliyatiga, m a’naviy kam olotiga yetaklaydi.
O ddiy inson o ‘z m a’n aviy hayotida o ‘z faoliyatini adolatli
y o ‘nalishda olib borib, ja m iy a t taraqqiyotiga o ‘z hissaslni q o 'sh ad i.
A dolat ijtim oiy hayotga, ja m iy a t a ’zolarining o 'z a ro m unosa-
batlariga oid tushuncha, shuning uchun ijtim oiy adolat m avjuddir.
A dolat insonning eng yuksak ezgu niyati, hayot-m am otini
harakatga keltiruvchi om ildir. B u tushuncha inson kabi o 'tm ish d a
sanoqsiz ziddiyatlarga bardosh bergani, m ashaqqatlarda toblangani
va insoniyat m udom unga intilib kelgani uchun ham e ’zozlanadi.
A dolat beqarorlikni barqarorlikka keltiruvchi m uvozanat q aro r
topishida, ja m iy a td a insonlar turm ushida barqarorlik boMishida
m uhim rol o ‘ynaydi.
A dolat — m a ’n aviy ne’m at, u falsafiy, huquqiy va axloqiy
qirralarga boy g ‘oyadir. A dolatning falsafiy m azm uni insoniyat
rivojlanish tarixida qabilaviy, tabaqaviy, sinfiy qoidalar, savob va
gunoh, m a ’qul v a nom aqbul, haq va nohaq xatti-harakatlar va
qarorlar ta ’sirida rivojlanib keldi. A rastu ta ’lim otiga k o 'ra adolat
hayot
uchun
z aru r
m ahsulotlam i
tayyorlash,
taqsim lash,
ayriboshlashda m ezon b o 'lm o g 'i, taqdirlash va tahqirlash ham da
undirish kabi k undalik faoliyatda andoza boMib ish q ilm o g ‘i lozim .
Inson o ‘z i uchun h am , o 'z g a uchun ham foydali yoki zararli
unsurlar m uvozanatining na k o 'p ay ib , na kam ayib ketishiga y o ‘I
q o 'y m aslig i kerak. A k s holda adolasizlik ro ‘y beradi.
Ijtim oiy ad o lat quyidagilarni o ‘z ichiga qam rab oladi:
—
Insonning aso siy ehtiyojlarini qondirish uchun lozim b o ‘lgan
resurslarning adolatli va ten g taqsim lanishi;
150
- Insoniy yuksonlikka erishish uchun ijtim oiy ishlar va
im tiyozlarga nisbatan ten g im koniyatlarni yaratish;
- O ilalar, guruhlar va jam o alarn in g huquq va m ajburiyatlarini
(an olish;
- Q onun tom onidan b ir xil m unosabat va m uhofaza m uhitini
yaratish;
- Insonning zam onaviy va kelajakdagi farovonligi m anfaatlari
yoMida ijtim oiy rivojlanish ham da atrof-m uhitni boshqarish.
O ‘zbekistonda
islohotlarni
P rezidentim iz
Islom
Karim ov
tom onidan asoslab berilgan o ‘zb ek modeli tam oyillarining biri,
y a ’ni uchinchi tam oyil: ja m iy a t hayotida qonun ustuvorligi haqida
to ‘xtalgan edi. Ijtim oiy y o 'n altirilg an m a’daniy-m a’rifiy bozor
xo‘jalig in i tegishli ravishda huquqiy jih atd an ta ’m inlam asdan turib,
bunday x o ‘jalikni shakllantirishni tasav v u r qilib boMmaydi.
Ijtim oiy yo'naltirilgan qonunchilik asosini yaratish - bu faqat
o ‘tish davrining m ajburiy shartigina boMib qolm ay, balki huquqiy
davlatni barpo etishning o ‘ziga x o s xususiyati ham dir, qonunlar
hayotiy, am aliyot bilan uzviy bogMiq boMishi va undan kelib
chiqmogM kerak, qonun hujjatlari bevosita ta ’sir ko‘rsatish kuchiga
eg a boMishi lozim. Q onunga bo‘ysunish kerak, qonun ustuvorligi -
huquqiy davlatning asosiy tam oyilidir, qonun oidida ham m a
barobar. H uquqiy m adaniyatning yuqori darajada boMishi huquqiy
davlatning
o 'z ig a
x o s
xususiyatidir.
H uquqiy
davlatning
elem entlari:
1) qonun ustuvorligi;
2) qonun oidida ham m aning tengligi;
3) ham m a o ‘z ish faoliyatini qonun doirasida bajarishi;
4 ) hokim iyatning boMinishi tam oyili am al qiladi.
Y urtboshim iz Islom K arim ov t a ’biri bilan aytganda: «A dolat
haqida ju d a chiroyli gapirish m um kin. A dolat haqida ju d a uzoq
gapirish m um kin. A m m o gap chiroyli va uzoq gapirishda em as,
balki hayotda adolatni o 'm a ta olishda1».
A dolatning quyidagi xususiyatlari m avjud:
- A dolatning axloqiy jih ati. Bu hoi k o 'p ro q kishilararo
m unosabatda nam oyon boMadi. Insonlar bir-biri bilan boMgan
Do'stlaringiz bilan baham: 
