Ijtimoiy xulq-atvor psixologiyasi

Konformlik va guruhning ta’siri.

Konformlik- guruhdagi standartlarga tayangan holda fikirlarimiz va hatti-xarakatlarimizni boshqarishimiz. Guruhning ta’siriga berilish, boshqa shaxslar ta’sirida o‘z xatti-harakatini o‘zgartirish, atrofdagilar bilan nizoga kirishmaslik uchun ongli ravishda ularga yon bosish. Guruhdagi konformlik darajasini aniqlash maqsadda Salamon Ash (1955 yil) oddiy test o’ylab topti. Unga ko’ra ishtirokchi mo’jallangan joyga borib eng oxirgi ishtirokchi navbatini egalashi kerak.Undan oldin 5ta ishtirokchi tadqiqotga kelgan bo’ladi. Tadqiqotchi ishtirokchilarga qog’ozga chizilgan 3 ta to’g’ri chiziqni ko’rsatib, ularning qay biri obrazetsga mos emasligini so’radi. Barcha ikkinchi chiziq mos emasligini aytishdi.

Ikkinchi so’rovda ham shunga o’xshash oddiy masala berildi, barcha ishtirokchilar to’g’ri javob berishdi, asosiy ishtirokchi masala oddiyligidan zerkib qolganini ko’rishimiz mumkin. Uchinchi so’rov ham shunday oddiy masala edi, lekin birinchi ishtirokchini javob asosiy eksperiment ishtirokchisini hayratda qoldirdi: “uchinchi chizig’” shu javob to’g’ri deb qatiy turib oldi. Ikkinchi, uchinchi, to’rtinchi va beshinchi ishtirokchi ham huddi shunday javob berdilar (lekin bu javob noto’g’ri). Ko’rayotgan chiziqlari va javoblardan hayratlangan ishtirokchi yuregi tez urishni, asabilashishi, noqulay vaziyatga tushib qolib, o’ziga ishonchni yo’qotadi.⁶[3]

Salamon Ash bu tadqiqotni ko’pchilik studentlar orasida o’tkazdi, ko’pchilik ishtirokchilar guruhga tayangan holda, atrofdagilar fikriga qo’shilganlar.

2.