TARQATMA MATERIALLAR
372
2
ЯНГИ
ДАВР
ФАЛСАФАСИНИНГ
ТАБИИЙ
-
ИЛМИЙ
АСОСЛАРИ
XVII
асрдан
бошлаб
табиатшунослик
жадал
суръатлар
-
да
ривожланади
.
Денгизларда
кемаларнинг
юриш
эҳтиёжлари
астрономиянинг
ривожланишини
,
шаҳарсозлик
,
кемасозлик
,
ҳарбий
иш
–
математика
ва
механиканинг
ривожланишини
белгилайди
.
4
ЯНГИ
ДАВР
ҒАРБ
ВА
ШАРҚ
ФАЛСАФАСИНИНГ
АСОСИЙ
МУАММОЛАРИ
Янги
давр
,
аввало
XVII
аср
фалсафасида
онто
-
логия
,
яъни
борлиқ
ва
субстанция
ҳақидаги
таъ
-
лимотга
катта
эътибор
берилади
(
айниқса
ҳара
-
кат
,
макон
ва
замон
тўғрисида
сўз
юритилганда
).
Фан
ва
фалсафанинг
вазифаси
–
инсоннинг
табиат
устидан
ҳукмрон
-
лигини
кучайтиришга
,
ин
-
сон
соғлиғи
ва
гўзаллигига
кўмаклашиш
ҳодисалар
-
нинг
сабабларини
,
улар
-
нинг
муҳим
кучларини
ўрганиш
зарурлиги
анг
-
лаб
етилишига
олиб
келган
.
Шу
сабабли
субс
-
танция
ва
унинг
хосса
-
лари
муаммолари
Янги
даврнинг
деярли
барча
файласуфларини
қизиқтирган
.
TARQATMA MATERIALLAR
373
7
Янги
давр
инглиз
фалсафаси
намоёндалари
Френсис
Бэкон
фалсафадаги
эмпирик
(
тажриба
)
йўналишининг
асосчиси
Томас
Гоббс
давлат
муаммоларига
катта
эътибор
қаратади
,
“
Левиофан
”
китобининг
муаллифи
,
“
ижтимоий
шартнома
”
ғоясини
илгари
сурган
Жон
Локк
давлат
муаммоларини
ўрганган
,
Т
.
Гоббс
анъаналарини
давом
эттирган
37
XVII
-
АСР
ЕВРОПА
ФАЛСАФА
C
ИНИНГ
МАЪРИФИЙ
ХУСУСИЯТЛАРИ
XVIII
аср
фалсафасида
табиат
ҳодисаларини
тушунтиришга
нисбатан
қарашларда
материализм
сезиларли
даражада
ривож
-
ланади
.
Француз
материа
-
лизми
оламшумул
тарихий
аҳамият
касб
этади
:
у
ўрта
асрлар
схоластикасига
қар
-
ши
чиқибгина
қолмасдан
,
балки
ўз
дунёқараши
ва
дунёвий
манфаатларини
ҳам
асослашга
ҳаракат
қилади
.
Албатта
,
XVIII
аср
фал
-
сафаси
бир
жинсли
эмас
:
унда
материалистик
дунё
-
қараш
мўлжаллари
ҳам
,
идеалистик
дунёқараш
мўлжаллари
ҳам
,
ате
-
истик
ва
деистик
қараш
-
лар
ҳам
мавжуд
.
Акса
-
рият
ҳолларда
идеализм
ва
материализм
,
дин
ва
фан
ёнма
-
ён
туради
.
TARQATMA MATERIALLAR
374
45
Немис
классик
фалсафаси
XVIII
аср
охири
ва
XIX
асрнинг
биринчи
ярмида
кенг
ёйилди
.
Асосий
намоёндалар
Иммануил
Кант
(1724
-
1804)
немис
классик
фалсафасининг
асосчиси
Асосий
ғоялари
Қ
уёш
тизимининг
хосил
бўлишини
табиий
сабабларга
таяниб
,
Ньютон
қонунлари
асосида
тушунтириб
берди
–
борлиқ
з
а
рядланган
м
оддий
зарраларнинг
ҳаракатланаётган
туманлигидан
келиб
чиққан
де
б
тушунтирди
;
Билиш
че
кланган
;
инсон
имкониятларини
ва
атрофимиздаги
воқеа
ҳамда
жисмларнинг
ички
моҳиятини
англаб
бўлмайди
«
нарсаларнинг
ўзи
»
;
тоифалар
тўғрисидаги
таълимот
яратди
–
фалсафа
да
асосланадиган
асосий
ва
умумий
тушунчалар
;
ахлоқий
қонунни
шакллантирди
(
«
тоифали
императив
»
)
;
урушнинг
иқтисодий
самарасизлиги
ва
унинг
ҳуқуқий
таъқиқланишига
асосланиб
келгусидаги
«
ниҳоясиз
дунё
»
ғоясини
яратди
.
Do'stlaringiz bilan baham: |