Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

17-MAVZU. TABIAT VA TEXNOGEN SIVILIZATSIYA ESTETIKASI  

   

255  

  

hisoblanadi.  San’at  ham  shunday:  u  yo  o‘quvchiga,  yo  tinglovchiga,  yo  tomoshabinga 

mo‘ljallangan bo‘ladi, bu – san’atning yashash sharti.   

O‘yin  beg‘arazlikni  talab  qiladi,  g‘arazli  manfaat  aralashdimi,  demak,  o‘yin  –  yo‘qqa 

chiqadi,  hatto,  yuzaki  qaraganda,  maqsadga  yo‘naltirilgan  sport o‘yinlarida  ham  muhimi  hisob 

emas, o‘yin ko‘rsatish. Masalan, «Paxtakor» yutqazsa ham, lekin yaxshi o‘yin ko‘rsatdi, yigitlar 

baraka  topishsin!»  yoki  «Hisob  3  :  1  bo‘lgani  bilan,  afsuski,  o‘yin  yaxshi  bo‘lmadi»,  degan 

tomoshabinlarning gaplariga e’tibor qiling. Unda o‘yindagi hisobdan emas, o‘yinning o‘yinligidan 

qoniqish hosil qilish, ya’ni manfaat emas, beg‘arazlik birinchi o‘rinda turganini ko‘ramiz.   

Bundan  tashqari,  o‘yinning  inson  uchun  yana  bir  zaruriy  jihati,  unda  odam  real  hayotda 

topolmagan narsasini topadi, bir muddat bo‘lsa-da tasavvurdagi o‘zi uchun o‘ylab topgan yangi 

reallikdagidan  go‘zalroq,  ulug‘vorroq  hayotda  yashaydi.  Ana  shunday  o‘yin  –  badiiy  asarning 

shaklida ham, mazmunida ham erkin va beg‘araz ifoda topadi. Ijodkor o‘yin qoidalariga – badiiy 

asar  talablariga  bo‘ysunishi  shart,  uning  biror-bir  narsani  me’yoridan  ortiq  asar  hujayrasiga 

tiqishtirishi  o‘yinni  –  asarni  buzadi.  SHunday  qilib,    san’at  o‘yinning  ijtimoiylashgan  shakli  – 

tasavvur o‘yini, tafakkur o‘yini, so‘z o‘yini, rang o‘yini, ohang o‘yini va tavush o‘yini.  

Unda  insonning  barcha  a’zolari  yagona  hissiy-intellektual  yaxlitlik  sifatida  o‘ynaydi. 

Mehnat san’atning estetik faoliyat ekani bilan bog‘liq, ya’ni o‘yinga tayyorgarlik va uni amalga 

oshirish  jarayoni  mehnatni,  ijodiy  mehnatni  taqozo  etadi,  u  iste’dod  bilan  yonma-yon  faoliyat 

ko‘rsatadi.