Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq



Download 7,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet270/596
Sana01.01.2022
Hajmi7,04 Mb.
#299388
1   ...   266   267   268   269   270   271   272   273   ...   596
Bog'liq
904c905561308df8123e757d91daf0b330868b1d

10-MAVZU. 

 

MANTIQ 

ILMINING 

PREDMETI, 

ASOSIY  QONUNLARI.

 

TUSHUNCHA TAFAKKUR SHAKLI SIFATIDA 

 

 

 



148 

 

 



 

Mazmuni  bo‘yicha  tushunchalar,  avvalambor,  abstrakt  va  konkret  tushunchalarga 

bo‘linadi.  Konkret tushunchalarda  predmet  o‘zining  belgilari  bilan  birgalikda  fikr 

qilinadi.  Abstrakt  tushunchalarda  esa  predmetning  belgilari  undan  fikran  ajratib 

olinib,  alohida  aks  ettiriladi.  Masalan,  «Inson»,  «Tabiat»  tushunchalari  –  konkret 

tushunchalar,  «Qahramonlik»  (insonga  xos  xususiyatni  aks  ettiradi),  «Go‘zallik» 

(borliqdagi  predmetlarga  xos  xususiyatni  ifoda  qiladi)  tushunchalari  abstrakt 

tushunchalardir. 

 

Mazmuni  bo‘yicha  yana  nisbatsiz  va  nisbatdosh  tushunchalarni  ham  ajratish 



mumkin.  Nisbatsiz  tushunchalar  nisbatan  mustaqil,  alohida  mavjud  bo‘lgan 

predmetlarni aks ettiradi. «Davlat», «Badiiy asar» ana shunday tushunchalardir. 

 

Nisbatdosh tushunchalar esa zaruriy ravishda bir-birining mavjud bo‘lishini taqozo 



qiladigan predmetlarni aks ettiradi. Masalan, «O‘qituvchi» va «O‘quvchi», «Ijobiy 

qahramon» va «Salbiy qahramon», «Sabab» va «Oqibat» tushunchalari nisbatdosh 

tushunchalar qatoriga kiradi. 

 

Ba’zi  hollarda  ijobiy  va  salbiy  tushunchalar  ham  farq  qilinadi.  Ijobiy 



tushunchalarning  mazmunida  predmet  unga  xos  belgilar  orqali  fikr  qilinsa,  salbiy 

tushunchalarning  mazmunida  predmet  unga  xos  bo‘lmagan  belgilar  orqali  fikr 

qilinadi. Masalan, «savodli kishi», «vijdonli kishi» – ijobiy tushunchalar, «savodsiz 

kishi», «vijdonsiz kishi» esa salbiy tushunchalardir. 

 

Biz yuqorida tushunchalarning bir qancha turlari bilan tanishib chiqdik. U yoki bu 



tushunchaning  ana  shu  turlardan  qaysilariga  mansub  ekanligini  aniqlash  unga 

mantiqiy  tavsif  berish  demakdir.  Masalan,  «talaba»  –  umumiy,  ayiruvchi, 

chegaralangan,  aniq,  nisbatsiz,  ijobiy  tushuncha;  «A.  Navoiy  nomli  O‘zbekiston 

davlat kutubxonasi» –  yakka, to‘plovchi, chegaralangan, konkret,  nisbatsiz, ijobiy 

tushunchadir. 

 

  



 

 

 



Tushunchalar o‘rtasidagi munosabatlar 

 

Ob’ektiv dunyodagi barcha predmet va hodisalar o‘zaro aloqada bo‘lganligi uchun 



ularni  aks  ettiruvchi  tushunchalar  ham  o‘zaro  ma’lum  bir  aloqalarda, 

munosabatlarda  mavjud.  Bu  munosabatlar  turli  xil  bo‘lib,  ularni  aniqlash  uchun, 

avvalambor,  taqqoslanadigan  va  taqqoslanmaydigan  tushunchalarni  farq  qilish 

lozim. 


 

Taqqoslanadigan tushunchalar umumiy belgilarga ega bo‘lgan, mazmuni va hajmi 

jihatidan bir-biriga yaqin turgan tushunchalardir. Masalan, «paxtakor» va «dehqon» 

tushunchalari 

ana 

shunday 


taqqoslanadigan 

tushunchalar 

hisoblanadi. 

Taqqoslanmaydigan  tushunchalar  esa  bir-biri  bilan  uzoq  aloqada  bo‘lgan,  ko‘p 

hollarda  moddiy  yoki  ideal  bo‘lishdan  boshqa  umumiy  belgiga  ega  bo‘lmagan 

predmetlarni  aks  ettiruvchi  tushunchalardir.  «Ijtimoiy  progress»  va  «Zuhro 

yulduzi», «ideal gaz» va «go‘zallik» tushunchalari taqqoslanmaydigan tushunchalar 

deb hisoblanadi. Mantiqda faqat  taqqoslanadigan tushunchalar o‘rtasidagi mantiqiy 





Download 7,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   266   267   268   269   270   271   272   273   ...   596




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish