Ijtimoiy reablitatsiya

agressiya, ayblash hissi (a y b do rni izlash)
nam oyon bo'la 
boshlaydi. Bu bosqich mohiyatini ham psixologik himoya mexanizmi tashkil etib, 
u to'plangan emotsional zo'riqishni chiqarib yuborish imkoniyatini beradi. Tashqi 
m uxitga qaratilgan agressiya: bolaning kasalligida istalgan odam aybdor, ota, buvi, 
uzoq qarindosh, tibbiyot xodimlari va boshqalar. Aksariyat hollarda, bu ayblashlar 
um uman asossiz bo'lib, o'zaro ziddiyat va kelishmovchilikni keltirib chiqaradi. 
Ba'zan, agressiya bolaning o'ziga nisbatan qaratilishi mumkin. Ona o'z farzandiga 
u boshqa bolalarga o'xshamagani tufayli salbiy munosabat bildira boshlaydi. 
A yrim vaziyatlarda esa agressiya ichki yo'nalishga ega bo'lishi ham mumkin, ota 
yoki ona farzandining kasalvandligiga sababchi sifatida o'zini his etadi va bu 
hodisa uni doimiy ravishda aybdorlik hissi bilan yashashga, kasallikning kelib 
chiqish sabablarini o'z xulqida izlashga olib keladi.
Negativizm va inkor etish reaksiyalari aksariyat hollarda davriy xarakterga 
ega bo'ladi. Tashxizni qabul qilgach, ota-onalar uning mazmunini anglay 
boshlaydilar va borgan sari depressiyaga tushadilar. Ushbu chuqur qayg'urish 
bosqichida haqiqatni anglab yetish bilan kechadigan depressiv holat ota-onaning 
farzandi ehtiyojlariga to'beligi, ijobiy o'zgarishlarning kuzatilmagani, endigina 
dunyoga kelgan bolaning ijtimoiy va jism oniy jixatdan zaifligini his etish 
natijasida paydo bo'ladi.
O 'tkir qayg'urish o'mini asta sekin tan olish va bolaning kasalligini 
q ab u l
q ilish
bosqichi egallaydi. Bu bosqich imkoniyati cheklangan bolaning oilasi 
ijtimoiy-psixologik adaptasiyasi bilan xarakterlanadi. Oila a'zolari endi nogiron 
farzandlarini o'z hayotlarining real fakti sifatida qabul qila boshlaydilar, ular 
m utaxassislar bilan kerakli 
emotsional kontaktni o'm ata oladilar, 
ulaming
125

---

ko'rsatm alariga rioya qiladilar, bolaning manfaatlaridan kelib chiqadilar. O ila o'z 
hayot tarzini vujudga kelgan o'ziga xos vaziyatlami inobatga olgan holda tashkil 
eta boshlaydi. O ila tom onidan kasallikni qabul qilinganligining bevosita belgilari 
qatoriga qayg'u hissining kamayishi, tashqi dunyoga qiziqishning ortishi, 
kelajakka qaratilgan rejalam ing paydo bo'lishi kabilami kiritish mumkin.
Im koniyati cheklangan bolaning oilasi bilan ijtimoiy reabilitasion ishlami olib 
borishda psixolog yuqoridagi aytib o'tilgan barcha bosqichlarda alohida 
vazifalarga ega bo'lib, ularning mohiyatini quyidagicha belgilash mumkin:
1. Shok holatida psixolog ota-onalami ulaming o'zlari va farzandlariga zarar 
yetkazishi m umkin bo'lgan xatti-harakatlardan asrashi kerak;
2. Inkor etish bosqichida psixolog nogiron bolaning ota-onasiga halaqit 
berm asligi m aqsadga muvofiq;
3. Agressiya holatida psixolog mijozga bor tajovuzni chiqarib yuborish 
im koniyatini berishi kerak (bu agressiya psixologning o'ziga yo'naltirilsa ham);
4. D epressiv holatda mijozning qayg'ularini empatik qabul qilish kerak;
5. Qabul qilish bosqichida optimistik ruhni shakllantirishga urinish lozim.
126

---