Ijtimoiy reablitatsiya

S uitsid xavfni baholash shkalasi (Rom erk va boshqalar, 2004)
Jinsi
Erkak
Yoshi
12-24, 45 va undan yuqori
Depressiya
O'tmish va xozirgi kundagi depressiv 
holatalar
Avvalgi urinishlar
Ha
Psixofaol m oddalarga tobelik
Ha
Ratsional tafakkuming yo'qligi
Irrasional tafakkur, psixotik holat
Ijtimoiy madadning yetishmasligi
Oila farrzand, yaqinlaming yo'qligi
Konkret reja
Vaqt, joy, usul
Qo'llanilgan usulning letalligi
Usulni qo'llashning oson murakkabligi
Umr yo'ldoshning yo'qligi
So'qqabosh, ajrashgan, beva
Jinsi
Erkak
Kasalliklar
Doimiy 
og'riqlar 
bilan 
kuzatiluvchi 
surunkali kasalliklar
Jami
Baho (belgilangan punktlar soni)
0-2
I daraja
Suitsidal hatarning past darajasi
3-4
II daraja
Suitsidal xatarning o'rtacha darajasi - intervensiya va 
qo'llab-quw atlashga muxtojlik
5-6
III daraja
Suitsidal 
xatarning 
yuqori 
darajasi 
antisuitsidal 
intervensiyaga muxtojlik
7-10
IV daraja
Suitsidal xatarning juda yuqori darajasi intervensiyani 
kechiktirib bo'lmaydi
M olsbergning fikricha Suitsidal xavfni quyidagi komponentlarga asoslanib 
baholash kerak:
1. Avvalgi sSuitsidal urinish;
83

---

2. Suitsidal xavf;
3.Suitsidentni stress ayniqsa yo'qotishga nisbatan aw algi reaksiyalari;
4. Suitsidentni hayotga x a vf soluvchi uch affektga nisbatan munosabati - 
yolg'izlik, o'zidan nafratlanish, jaxl;
5. Tashqi q o'llab -q u w atlash resurslari xarakteri va ularga turlicha baho;
6. O 'lim haqidagi fantaziyalar em otsionalligini baholash;
7. Suitsidentning o'z fikriariga tanqidiy munosabatda bo'la olish qobiliyatini 
baholash.
Y uqorida keltirilgan faktlarga tayangan holda xulosa qilsak, Suitsid o'limga 
olib keluvchi anglangan holda o'z-o'ziga zarar yetkazishdir.
Suitsid faqat insonlarga xos xatti-harakat bo'lib, Suitsidga qo'l uruvchi 
insonlar odatda kuchli qalb og'rig'ini xis qiladilar, stress xolatida bo'ladilar. 
Shuningdek, o'z m uam m olarini xal qila olishga ko'zlari yetmaydi. Ular ko'pincha 
psixik kasallik bilan og'rigan emotsional buzilishlarni va depressiyani boshdan 
kechiradilar. Kelajakka umidsiz boqadilar.
Statistik ma'lum otlarga qaraganda: so'nggi 20 yil ichida yoshlar o'rtasidagi 
Suitsidal xolatlar ikki barobar ortib ketdi. 14 yoshdan-24 yoshgacha bo'lganlaming 
30%ida Suitsid haqidagi fikrlar bo'ladi, 6% yigitlar va 10% qizlar Suitsidni amalga 
oshiradilar. Suitsidni amalga oshiruvchilarning 90%i - psixologik og'ir axvolda 
bo'ladilar, qolgan 10%ida esa xech qanday o'zgarishlar kuzatilmaydi. Ba'zi 
m utaxassislam ing fikricha, Suitsidni amalga oshirgan o’smirlaming 10%ning 
maqsadi hayotini yakunlash, 90% maqsadi esa o'ziga e'tiborni jalb etishdir. Davlat 
statistikasi bergan m a'lum otlarga ko'ra notabiiy o'lgan bola va o'smiralrning 12.7% 
Suitsid tufayli olamdan o'tgan.
Suitsidal xulq - bu Suitsidal faollikni namoyishi - bularga fikrlar, gaplar xatti 
harakatlar kiradi. Suitsidal xulq normada, shuningdek, psixopatiya va xarakter 
aksentuasiyalarida uchraydi.
Suitsidal xulqni o'rganganda quyidagi tiplam i ajratib ko'rsatish mumkin: 
Dem onstrativ xulqda Suitsid tom irlami kesish zaharli bo'lmagan dorilar bilan 
zaharlanish, o'zini osishga yolg'on harakat qilishda namoyon bo'ladi.
Affektiv Suitsidal xulq - bunda o'zini osish toksik va tez ta'sir etuvchi 
preparatlar bilan zaharlanish xolatlari kuzatiladi.
Haqiqiy Suitsidal xulqda ko'pincha kishi o'z joniga o'zini osish bilan qasd 
qiladi.
84

---