Ijtimoiy reablitatsiya

2. Ekstrem al va qiyin hayotiy vaziyatlar klassifikasiyasi
2.1. E kstrem al vaziyatlarda psixolog yordam iga zaruratning paydo b o ’lishi
Dunyo bo'ylab so'nggi yillarda ekstremal vaziyatlar (texnogen va tabiiy 
ofatlar, m illatlararo nizolar, terroristik aktlar) soni o'sib bormoqda. Bu esa 
yuqoridagi vaziyatlar qurbonlariga tezkorlik bilan psixologik yordam ko'rsatishga 
qodir m utaxassislam i tayyorlash zaruratini tug'dirmoqda. Ekstremal vaziyatlarda 
aholiga ekstremal psixologik yordam ko'rsatish muammosi o'ta muhim va 
aktualligiga qaramay hozirgi kunda bu vazifalar hali hano'z psixolog uchun yangi 
o'rganilm aganligicha qolmoqda.
80 yillar oxirida paydo bo'lgan jarohatdan keyingi buzilishlar "psixik jarohat" 
tushunchasi bilan 
nomlana boshlandi. Inson tom onidan hodisa uning mavjud 
bo'lishi uchun havf tug'dirayotgandek, normal hayot faoliyatini bo'zayotgandek va 
u uchun jarohatlovchi voqeadek, ya'ni ma'lum turdagi iztirob qayg'u sifatida idrok 
etiladi.
Psixolog va psixoterapevtlar borgan sayin ko'proq psixik jarohat olgan 
odam lar bilan ishlashlariga to'g'ri kelmoqda, bularga: m ajburan ko'chirilganlar va 
qochoqlar, garovga olingan qurbonlar, bosqinchilik, otishmalar, qarindoshlari 
o'limini, talonchilik bosqinlarini, shuningdek keng masshtabli tabiiy va texnogen 
fojealam i boshidan kechirgan insonlar misol bo'la oladi.
Psixologik jarohatni asosiy mazmunini hayot ma'lum tartibga muvofiq 
to'zilganligi va nazorat qilinishi mumkinligiga ishonchni yo'qolishi tashqil etadi.
O lingan jarohat vaqtni idrok qilishga ham ta'sir ko'rsatadi va uning ta'siri 
ostida o'tgan, hozirgi va kelajak zamonni ko'rish ham o'zgaradi.
Ilgari mutaxassisni estremal vaziyatlarda o'limlar soni, jism oniy kasallar va 
jarohatlar bezovta qilgan bo'lsa, hozir esa aholining undan keyingi psixo-ijtimoiy 
va m a'naviy sog'ligi oqibatlari tashvishlantirmoqda. Psixojarohatni boshdan 
kechirgan odamlar orasidan 80% normal faoliyat yuritmoqda, 20% esa ozgina 
vaqtdan keyin (2-6 oy) hayotining bir yoki bir qancha sohasida u yoki bu 
m uam m olar paydo bo'la boshlaydi.
Tadqiqotchilaming kuzatishiga ko'ra, psixik holatga odamlarni qasddan 
rejalashtirgan 
harakatlaridan yuzaga keluvchi fojelar og'irroq ta'sir etadi. 
Ehtiyotkolik yoki sharoit tasodifiga ko'ra yuz bergan texnogen fojealarga n isbatan 
kam roq qayg'uriladi.

---