|
Alomatlar fa za si
Ba'zan bu faza oldingi yoki keyingi faza bilan uyg'un holda o'tkaziladi. Lekin
ayrim xolatlarda bu fazani aloxida ajratish ancha samarali hisoblanadi.
Alomatlar fazasi paytida ayrim reaksiyalami batafsil muxokama qilishga
to'g'ri keladi. Ishtirokchilardan voqea xodisa ro'y bergandan so'ng, ular uyga
qaytganlarida yoki voqeadan so'ng bir necha kun o'tganda sizda qanday alomatlar
kuzatiladi kabi savollar bilan murojat etishlari mumkin. Albatta
xodisa
35
kechinm alari to'g'risida savol berilgandan so'ng, odatiy turm ush tarziga qaytish
borasidagi savollam i ham berib o'tish lozim.
Y uz bergan voqealardan so'ng stress xolatining yuzaga kelishi bu tabiiy xol
bo'lib, kuchli stressni boshdan o'tkazgan kishi odamovi, kamgap va boshqalardan
o'zini olib qochadigan bo'lib qoladi. Qo'rquv esa xatti-harakatlarga ham
o'zgartirish kiritishi mumkin. Fobiya reaksiyasi (qo'rquv) voqea guvoxlarida voqea
sodir bo'lgan joylarga bora olmasliklarida namoyon bo'ladi, ayniqsa bu joy
ulam ing ish joylari bo'lsa, bunday daxshatli voqealardan so'ng ishtirokchilar
ko'pincha yashash joylarini o'zgartiradilar, ish joylarini almashtiradilar, avtomobil
tezligini kam aytirgan holda boshqaradilar.
Alohida e'tibom i oilaviy hayotlariga ta'sir etishi mumkin bo'lgan psixologik
jaroxatga qaratishi lozim.
K ishilarga ularning oilasi ular kechinmalarini tushunayotgandek tuyulishi
m um kin. Ba'zan debrifingga jabrlanuvchilarning oilalarini ham jalb etish foyda
beradi. Albatta ular bu hislarini his qilishi uchun tasmalar yoki qo'lyozmalam i
o'qib chiqishlari kerak bo'ladi. Bir muddat oila a'zolariga shunday voqealar bayon
etilgan faktlam i ko'rsatish, ularga yaqin kishilaming axvolini yanada chuqurroq
his qila olishlariga imkon beriladi.
N ihoya f az a si (xotimalar)
Bu fazada boshlovchilarning biri ishtirokchilarning reaksiyalari borasida
xabar berishi lozim.
Buni guruhning faol a'zolaridan biri amalga oshirishi
yaxshiroq hisoblanadi. Natijalarni solishtirgan holda gurux axvolini qoniqarli
darajaga ko'tarish mumkin bo'ladi. Har bir ishtirokchining individualligi aloxida
belgilangan bo'lishi lozim. Ishtirokchilarda reaksiyalarni ko'rsatishga majburiyat
hissi tug'ilm asligi lozim, agar ular xoxlasalar bu reaksiyalarni xoxlagan paytda
ko'rsatishlari mumkin. Agar mavjud bo'lsa xodisani va mashg'ulotni tasm aga yozib
olingan surati shtirokchilardagi mavjud reaksiyalarni aniq va batafsil ko'rsatib
berishi mumkin.
Albatta buni debrifing paytida amalga oshirish mumkin emas, chunki bu
jarayonni izdan chiqarishi turgan gap.
Debrifm gdan so'ng ishtirokchilar yana bir necha marotaba debrifing
uyushtirib, uchrashuv belgilasalar maqsadga muvofiq bo'ladilar.
Albatta
debrifingda yana bir bor takror qatnashish majburiy emas, xoxlaganlar, jaroxati
batam om bitganlar unda ishtirok etishlari mumkin. M uolaja reaksiyasi sekin asta
ishtirokchilarga namoyon bo'lib boradi.
Qayta moslashish fa za si
Bu fazada kelajak to'g'risidagi tasavvurlar rejalashtiriladi. Guruhning qo'llab-
quvvatlashi asosida guruh a'zolari qiyinchiliklami yengib, kelajakka nazar tashlay
36
boshlaydi. Debrifmgning muhim maqsadlaridan biri guruh ichidagi psixologik
muvozanatni yaratish hisoblanadi. Atrofdagilaming tushunmasliklari
oqibatida
yuzaga kelgan kechinmalar eng kuchli asoratlarga va stress xolatlarga olib keladi.
Keyinchalik ishtirokchilar qanday ko’rinishdagi yordamlardan foydalanishlarini
muxokama qilish ham juda foydali hisoblanadi.
Bu yerda quyidagi ko'rsatkichlar aniqlashtiruvchi bo'lishi mumkin:
•
Agar alomatlar 6 xafta ichida kamaygan bo'lsa...
•
Agar keyinchalik alomatlar kuchayib, yangilari paydo bo'lgan bo'lsa;
•
Agar kishi uyida yoki ish joyida o'zini munosib tuta olmasa.
Shunday alomatlar mavjud bo'lsa, davolashni davom ettirish lozim.
Yordamning keyingi yo'nalishlarini oydinlashtirib olish uchun guruh a'zolari
o'zaro maslahatlashib qaror qabul qilishlari mumkin. Debrifmg boshlovchilari
ishtirokchilarga bir-birlari bilan aloqani buzmaslik uchun aloqa vositalari bilan
almashishlari taklif etiladi (telefon, maktub va h.k.)
37
Do'stlaringiz bilan baham: |
