Zbekiston milliy universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti oila

---

MIRZO ULUG
ʻ
BEK NOMIDAGI O
ʻ
ZBEKISTON MILLIY 
UNIVERSITETI IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI OILA 
PSIXOLOGIYASI YO
ʻ
NALISHI TALABASI 
_______________________________NING EKSPERIMENTAL 
PSIXOLOGIYA FANIDAN MUSTAQIL ISHI
BAJARDI:___________________________
TEKSHIRDI:________________________

---

MAVZU:XARAKTER AKSENTUATSIYASINI 
O’RGANISH
Nemis psixiatri K. Leongard fikricha, 20 
–
50 % kishilarda bazi xarakter xususiyatlari shu 
darajada kuchliki, bazan bir xil tipdagi ziddiyat va hissiy portlashlarga olib kelishi mumkin. 
Xarakter aktsentuatsiyasi 
–
biror xususiyatning boshqalari zarariga kuchli rivojlanishi va 
atrofdagilar bilan munosabatlarining yomonlashuviga olib kelishidir. Xarakter aktsentuatsiyasi 
turli darajada engil va hatto psixopatiya darajasigacha bolishi mumkin. Osmirlar orasida 
xarakter aktsentuatsiyasi ko`p (50-80%) uchraydi. Uni turli psixodiagnostik testlar, masalan, 
Shmishek testi orqali aniqlash mumkin.

---

•
K. Leongard tomonidan xarakter aktsentuatsiyasi quyidagicha tasniflanadi:
•
1. Gipertim tip. Haddan tashqari aloqaga kirishuvchan, kop gapiradi, imo 
–
ishora, mimikaga boy, suhbat 
mavzusini burib yuborishga moyil, kopincha xizmatga doir va ommaviy majburiyatlarni unutib qoyganligi 
sababli ziddiyatlar kelib chiqadi.
•
2. Distim tip. Kamgap, muloqotga kirishishga qiynaladi, pessimist, ziddiyatlardan ozini olib qochadi, uyda 
yolgiz qolishni yoqtiradi.
•
3. Tsikloid tip. Kayfiyati tez ozgarishga moyil, kayfiyati yaxshi paytda 
–
gipertim, yomon paytda distim tipga 
oxshab qoladi.
•
4. Qozgaluvchan tip. Muloqotda passiv, verbal va noverbal reaktsiyalari sust, qaysar, bazan urushqoq, 
ko`pincha turli mojarolarning tashabbuskori.

---

•
5.Kuchaytiruvchi tip. Kamgap, aql orgatishni yoqtiradi, yuqori natijalarga erishishni xohlaydi, 
tez xafa boladi, shubhalanuvchan, qasoskor. Kichik-kichik muammolarni kattalashtirishga, 
borttirishga moyil.
•
6. Pedant tip. Ziddiyatlarga kam qoshiladi, kopincha passiv holatda boladi, atrofdagilarga 
koplab rasmiy talablar qoyadi, tartibli, jiddiy, ishonchli xodim.
•
7. Xavotirli tip. Kamgap, odamovi, oziga ishonmaydi, ziddiyatlardan ozini olib qochadi, 
tinchliksevar, oz 
–
ozini tanqid qiladi. Topshiriqlarni vaqtida bajaradi.

---

•
8.Emotiv tip. Tor doiradagi kishilar bilan muloqotga kirishishni yoqtiradi, xafa bolsa 
tashqaridan sezdirmaslikka harakat qiladi, mehribon, gamxor, masuliyatni his qiladi. 
Boshqalarning yutuqlaridan quvonadi.
•
9. Namoyishkorona (demonstrativ) tip. Muloqotga tez kirishadi, etakchilikka intiladi, 
hoqimiyat va maqtovni yoqtiradi, boshqalarni oziga jalb qila oladi, noyob tafakkurga, xulq 
–
atvorga ega.
•
10. Ekzaltirovanlashgan tip. Ota muloqotga kirishuvchan, kop gapiradi, qiziquvchan, dostlari 
va yakinlariga e`tiborli, boshqalarga yordam beradi, did- farosatli, samimiy.

---

•
11. Ekstrovertirovanlashgan tip. Muloqotga kirishuvchan, dostlari kop, ziddiyatlardan ozini 
olib qochadi, boshqalarni diqqat bilan eshitishi mumkin. Topshiriqlarni vaqtida bajaradi.
•
12. Introvertirovanlashgan tip. Muloqotga kirishishga qiynaladi, “ichimdagini top”, falsafiy 
fikr yuritishni yoqtiradi, qatiyatli, etiqodi mustahkam, qaysar, tafakkuri qotib qolgan.
•
Togri tashqil etilgan talim 
–
tarbiya jarayonida xarakter aktsentuatsiyasini tarbiyalash va 
tuzatish mumkin.