Ijtimoiy reablitatsiya

Em o tsio nal zo'ravonlik.
Ayrim tadqiqotchilar har qanday zo'ravonlik asosida 
emotsional zo'ravonlik, xo'rlanganlik yotadi degan fikrdalar.
Odatda jabrlanuvchi bola bir vaqtning o'zida zo'ravonlikning bir qancha turini 
boshdan o'tkazadi. Masalan, zo'ravonlik qurboni bo'lgan kattalar va bolalar 
ko'pincha jism oniy (kaltaklash) va emotsional (o'ldirish yoki mayib qilish 
qo'rqituvlari) zo'rlashni boshdan kechiradilar.
Bolalar ustidan zo'ravonlik va e'tiborsizliklar bo'lishiga ijtimoiy, hamda 
madaniy sharoitlar ham olib keladi:
1. 
Jamiyat ongida aniq jismoniy jazo bahosini yo'qligi.
2. 
OAVda zo'ravonlikni namoyish etilishi.
3. 
Fuqarolapning shaxsiy hayotiga oilaviy siriga daxlsizlik huquqining 
konstitusiyada belgilanligi o'z vaqtida zo'rlash faktini o'rnatishni va unga 
aralashishga yo'l qo'ymaydi.
4. 
Jamiyat tomonidan zo'rlikni ijtimoiy muammo sifatida yetarlicha 
tushunilmasligi.
5. 
Aholining huquqiy savodxonligini pastligi.
6. 
Bolalar o'z huquqlari bilan yetarlicha tanishmaganliklari.
Tadqiqotlar ota onalarda norozilikni, asabiylashishni va bulardan keyin 
zo'rlashni keltirib chiqaruvchi bolalarda mavjud bir qator xususiyatlam i 
aniqladilar. Zo'rlik qurboni bo'lish ehtimoli yuqori bo'lgan bolalar quyidagi 
xususiyatlarga ega:
• 
istalmagan bolalar, shuningdek, ota onasi 
undan oldingi bolani 
yo'qotgandan keyin tug'ilgan bolalar;
• 
tug'ilganda og'irligi kam bo'lgan vaqtidan oldin tug’ilgan (chala) bolalar;
• 
tug'ilish oralig'idagi vaqt katta bo'lmagan ko'p bolali oilalarda yashovchi 
bolalar;
47

---

•
intellekti past, sog'lig'ida buzilishlar (nasliy, doimiy tus olgan, psixik 
kasalliklar) m avjud bo'lgan, ortirillgan yoki tug'm a nogiron bolalar;
• 
hulqida buzilishlar mavjud bo'lgan (asabiy, nafratlanuvchi, giperaktiv, 
hulqi beqaror, uyqusi buzilgan, enurez) bolalar;
• 
shaxsida ma'lum xususiyatlarga ega bolalar (talabchan, odamovi, befarq, 
qaram);
• 
ota-onalar asabiga teguvchi odatlari m avjud bolalar (timoq tishlash);
• 
ijtimoiy m alakasi past bolalar;
• 
boshqalardan tashqi qiyofasi bilan ajralib turuvchi yoki ota-onalariga 
ma'qul bo'lmagan xususiyatli bolalar (masalan, bolaning boshqa jinsda 
ekanligi);
• 
ona uchun homiladaorlik va tug'ish jarayoni og'ir kechgan, shuningdek 
ko'p kasal bo'lgan bolalar va hayotning birinchi yili onasidan ajratilgan 
bolalar.