Ijtimoiy psixologiya

Birinchi  bosqich  —  mehnat  faoliyatigacha  bo‘lgan  bosqich  bo‘lib, 
unga  bolaning  maktabgacha  yosh  davri  hamda  o‘qish yillari  kiradi. 
Bu  davrdagi  ijtimoiylashuvning  ahamiyati  va  o ‘ziga  xosligi  shun- 
daki,  bu  davrda  asosan  tashqi  ijtimoiy  muhit,  ijtimoiy  ta ’sirlar  faol

---

ravishda  ongga  singdiriladi,  mustaqil  hayotga  tayyorgarlik  borasi- 
da  muhim  bosqich  o‘tiladi.  Ikkinchi  bosqich  —  mehnat  faoliyati 
davri  —  bu  davr  odamning  yetuklik  yillari  bilan  bog‘liq  bo‘lib,  av- 
valgi  davrlarda  singdirgan  ijtimoiy  ta’sirlarni  bevosita  faoliyatda, 
shaxslararo  munosabatlarda  namoyon  etadi.  Bu  davrda  kasbga  ega 
bo‘lish,  aniq  hayot  yo‘lini  tanlash,  turmush  qurish,  kelgusi  avlodni 
tarbiyalash  kabi  shaxsning  barcha  ijtimoiy  fazilatlari  shu  davrda 
shakllanadi.  Nihoyat,  uchinchi  bosqich  —  mehnat  faoliyatidan  ke- 
yingi  davr  bo‘lib,  bunga  asosan  mehnat  faoliyatidan  so‘nggi  qari- 
lik  gashtini  surayotganlar  kiradilar.  Bu  davrda  ham  shaxs  ijtimo- 
iylashuvi  davom  etaveradi,  chunki  endi  ilgarigi  davrlarda  orttirilgan 
tajriba  boshqalarga  uzatiladi,  shunga  ko‘ra  shaxs  tuzilishida  ham 
xususiy  o ‘zgarishlar  ro‘y  beradi.  Katta  yoshdagi  ijtimoiylashuvning 
o‘ziga  xosligi  shundaki,  unda  individualizatsiya  jarayoni  aniqroq, 
sezilarliroq  kechadi.  Chunki  katta  odam  nafaqat  tashqi  ta’sirlarni 
o‘ziashtiradi,  balki  o‘zidagi  iqtidor,  malaka,  hayotiy  tajribasi  bilan 
boshqalarga  ham  tarbiyaviy ta'sir ko‘rsatadi,  amalda yoshlarga shax- 
siy  o‘rnak  ko'rsatish  imkoniyatiga  ega  bo‘ladi.  Shu  nuqtayi  nazar- 
dan, qarilikning ijtimoiy mohiyati shundaki, ota-bobolarimiz asosan 
o'zlaridagi  mavjud  ijtimoiy  tajribani  boshqalarga  (farzandlar,  nabi- 
ralar,  mahalladagi  yoshlar va  hokazo)  uzatish  bilan  shug‘ullanadilar 
va  bu  narsa avniqsa,  Sharq xalqlarida juda e’zozlanadi.  Xalqimizda- 
gi  «qari  bilganni  pari  bilmas»  degan  naql  ham  bobolar va  momolar 
o‘gitlarining  tarbiyalovchi  mohiyatini  aks  ettiradi.  Shu  sababli  ham 
mustaqil  yurtimizda  qariyalar  e’zozlanadi,  mahallaning  boshqaruv 
roli  kun  savin  oshirilmoqda,  oila  tarbiyaning  bosh  o‘chog‘i  sifatida 
davlat  himoyasida  bo‘lib  kelmoqda.  Bu  mustaqil  davlat  voshlarida 
yangicha  tafakkur  va  ongning  shakllanishiga,  yurtga  sadoqat,  va- 
tanparvarlikning  rivojiga  o‘z  hissasini  qo’shadi.