|
Ijtimoiy rejalashtirish
Ijtimoiy rejalashtirishning ikki shakli mavjud: adresli rejalashtirish va egri vositalar yordamida rejalashtirish.
Adresli rejalashtirishda ijtimoiy jarayonlarni rivojlantirishni tashkil qilish uchun munosabatlarni normalashtirish, tashkilotlarga (aniq bir) masalalar etkaziladi. Egri vositalar orqali rejalashtirish tizimga ta’sir etuvchi ehtiyojlar, imkoniyatlar va shartlarni atroflicha o’rganishni ko’zda tutadi.
Ijtimoiy rejalashtirishning turli xil metodlari aniqlangan balansli metod, normativli, analitik, variantli, kompleksli, ijtimoiy eksperimental, iqtisodiy matematik metodlar.
Dudchenko V.S. va Makarevich V.N. «ijtimoiy texnologiya» tushunchasini inson faoliyati yoki uning fragmenti, inson faoliyatini jamiyat ahamiyatidagi maqsadlarga erishish bo’yicha amalga oshirish sifatida tushuntirib berdilar.
Ivanov V.N. o’zining «Zamonaviy sharoitda ijtimoiy texnologiyalar» kitobida ijtimoiy texnologiya «ma’lum metodlar tizimi va ijtimoiy tizimlarning yashirin potentsialidan foydalanishda ijtimoiy me’yorlar, uning taraqqiyot maqsadlarini muvofiqlashtirish bilan ochib berilishi mumkin» deb ta’kidlaydi2.
Inson faoliyatiga ta’sir etishning turli xil usullari mavjud. Ijtimoiy injeneriya bu maqsad uchun ijtimoiy texnologiyalarni qo’llaydi.
«Texnologiya» so’zining o’zi grekcha so’zdan kelib chiqqan va «san’at», «mohirlik»ni anglatadi. Aniq bir faoliyatni doimiy ravishda qaytarishlik natijasida inson har bir xarakatni maksimal optimizatsiyaga etkazadi. Ana shuning o’zi xarakat algoritmiga aylanadi, ya’ni biror bir natijaga erishish uchun ijtimoiy texnologiyalarga aylantiradi.
Patrushev V.I. ishlarida ijtimoiy texnologiyalar strukturalizatsiyasi etarlicha to’liq tadbiq etilgan3. U barcha turli xillilikni ularni sinflar va turlar bo’yicha tarkibiy qismlarga ajratadi:
Sinflar
|
Turlar
|
1. Maxsus sotsiologik nazariya ko’rinishi bo’yicha.
2. Jamiyat hayoti sferasiga ko’ra:
iqtisodiy;
siyosiy;
ijtimoiy;
ma’naviy;
ekologik;
ijtimoiy-madaniy.
3. Ijtimoiy bilimlar darajasiga ko’ra:
Makroijtimoiy:
metodologik;
milliy;
ko’chiriladigan;
innovatsion;
kreativ.
Mikroijtimoiy:
jamiyat fikri;
ijtimoiy kafolat;
ijtimoiy talabning qoni-qarliligi;
ijtimoiy adaptatsiyani na-zorat qilinishi.
4. Boshqaruv darajasiga ko’ra:
global;
mintaqaviy;
milliy;
hududiy;
mahalliy.
5. Belgilanganligiga ko’ra:
ilmiy;
informatsion;
qonun muhofazasi;
resurslar himoyasi.
6. SHaxsiylik.
|
1. Amal qilish harakteriga ko’ra:
strategik;
taktik;
operativ;
2. Vaqtiga ko’ra:
uzoq muddatli;
o’rta muddatli;
qisqa muddatli.
3. Ob’ektning ijtimoiy etuklik darajasiga ko’ra:
4. Ijtimoiy samara va amaliy samaradorlik darajasiga ko’ra:
uzoq davr samara bilan o’rta samara bilan past samaradorlik.
5. Metodika ko’ra:
prognozlash;
ijtimoiy diagnostika;
modellashtirish;
loyihalashtirish;
rejalashtirish;
ijtimoiy nazorat.
6. Ijtimoiy xarakatning shax-siylik turiga ko’ra:
o’z-o’zini o’qitish;
o’z-o’zini tarbiyalash;
o’z-o’zini moslashtirish;
o’z-o’zini ifodalash;
o’z-o’zini boshqarish.
|
Ijtimoiy olamni o’zgarib turuvchi hayot dinamikasi bizning oldimizga aynan bugungi masalalarni hal qilishda yangi va zamonaviy texnologiyalarni ishlab chiqishni talab qilib qo’yadi.
Bu texnologiyalar innovatsiya nomini oldilar1. SHtatsiz xolat har doim innovatsion munosabatni talab qiladi.
Ijtimoiy injeneriyaning barcha pog’onalari faqatgina yaxshi tashkilotda samarali va yo’lga qo’yilgan bo’lishi mumkin. Bir pog’onadan keyingi pog’onaga o’tish uchun bir pog’onaning material va usullaridan foydalaniladi. Boshqaruv qarorlarini ishlab chiqish va tashkilotda ularni bajarilishi ko’p tomonlama ijtimoiy boshqaruvning metod va formalaridan foydalangan holda tashkilotning boshqaruv munosabatlarini aniqlab beradi2.
Bu savollarni, ya’ni boshqaruv tizimi bilan faoliyatning zaruriy soha va darajasi hisobi; sub’ektlarning o’zaro ta’siridagi boshqaruvning formalari, vositalari va metodlari; boshqaruvchi-boshqariluvchi; boshqaruv jarayonida ijtimoiy munosabatlarning vujudga kelishi sifatida ijrochilik, tarbiya masalalarini boshqaruv tizimi bilan o’zaro aloqador va o’zaro ta’sirda bo’lgan - boshqaruv sotsiologiyasi ko’rib chiqadi. Bulardan kelib chiqqan xolda, boshqaruv sotsiologiyasi ob’ekti boshqaruvning o’zaro ta’sir tizimi, predmeti esa ularda boshqaruv munosabatlarini shakllantirish hisoblanadi3.
Ijtimoiy texnologiyalar ijtimoiy sub’ektlarning yashash sharoitini yaxshilash maqsadida ob’ektga ta’sir etishning turli xil yo’llarini ilmiy asoslangan xolda ta’minlaydilar. Ijtimoiy kenglikda hayotning dinamik o’zgarishi bizning oldimizga hozirgi muammolarimizga mos ravishda yangi texnika va texnologiyalarni yaratishni talab qilib qo’yadi.
SHunday qilib, ijtimoiy injeneriya ijtimoiy menejmentning vositasi hisoblanadi va u jarayonlarning mantiqiy bog’langan zanjiridan tashkil topadi va mabodo ushbu zanjir ketma-ketligida bironta bosqichi buzilsa yoki yaxshi saqlanmasa to’g’irlab bo’lmaydigan natijalarga olib kelishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
