Ijtimoiy-gumanitar fanlar

2. Ichki tarmoq va tarmoqlararo sanoat 
kooperatsiyasi va uni kuchaytirishda kichik biznes 
imkoniyatlaridan foydalanish. 
Texnologik kooperatsiya — bu bir va bir necha 
korxonalar o`rtasida alohida jarayonlarlarni bajarish 
bo`yicha hamkorlikdir. Ishlab chiqarishning qaysi 
tarmoqqa taalluqliligi nuqtai nazaridan tarmoq va 
tarmoqlararo ishlab chiqarish kooperatsiyasi 
vujudga keladi. Tarmoqlararo kooperatsiya sanoat 
tarmoqdarining bir biriga xizmat ko`rsatishini 
ifodalaydi. Masalan, sanoat ishlab chiqarishining 
mashinasozlik tarmog`i metallurgiya sanoati bilan 
hamkorlik qilishi mumkin. Kooperatsiya asosida 
ma‘lum mahsulotlarni tayyorlashi, bir biriga 
butlovchi buyumlar etkazib berishi va muayyan 
ishlarni bajarib berishi mumkin. O`zaro bog`liq 
bo`lgan korxonalarni joylashtirish nuqtai nazaridan 
iqtisodiy rayonlar miqyosida va rayonlararo 
kooperatsiya keng tus olishi mumkin. Rayonlararo 
kooperatsiya turli iqtisodiy hududlarda joylashgan 
korxonalar o`rtasidagi aloqalarni ifodalaydi. Ijtimoiy 
ishlab chiqarishni tashkil etishning bu shakliga baho 
berish uchun uning ahvolini va imkoniyatlarini bilish 
lozim. Buning uchun har xil ko`rsatkichlardan 

---

foydalanish mumkin. Ular qatoriga quyidagilar 
kiradi: o birinchidan, ushbu korxona bilan hamkorlik 
qiluvchi korxonalar soni. Bunda etkazib beruvchi va 
buyurtmachi korxonalarning soni alohida-alohida 
hisob-kitob qilinadi. Masalan, avtomobil zavodlari 
yuzlab korxona (firma)lar bilan hamkorlik qilsalar, 
stanoksozlik korxonalarining ishlab chiqarish 
aloqalari atiga bir nechta korxonalar bilan 
chegaralangan bo`ladi. o ikkinchidan, kooperatsiya 
usulida olinayotgan yarim fabrikatlar va butlovchi 
buyumlarning ushbu korxona tomonidan ishlab 
chiqarilayotgan tayyor mahsulot tannarhidagi 
ulushi. Masalan, avtomobil tannarhida tashqaridan 
kooperatsiya yo`li bilan olinadigan yarim fabrikatlar 
va butlovchi buyumlarning ulushi taxminan 60-65 
foizni tashkil etadi. Ishlab chiqarish sohasidagi 
kooperatsiyaning turli shakllari va usullarining 
rivojlanishiga quyidagi omillar ta‘sir ko`rsatadi92: 

muayyan mintaqa ishlab chiqarish va bozor 
infratuzilmalarining rivojlanish darajasi va 
tarmoqlararo ishlab chiqarish jarayonlarining 
integratsiyalashuv darajasi; 

tovarlar, mehnat, 
sarmoya va xizmatlar bozorining shakllanish 
darajasi;

---