“Ijtimoiy fanlar”kafedrasi

Madaniy faoliyat. Madaniyat – inson dunyosi, faqat unga xos faoliyat usuli bo‘lib, uni 
amalga oshirish jarayonida odamzod o‘zi yaratayotgan narsalarga ruh baxsh etadi, tabiatni, 
o‘zi yashaydigan muhitni insoniylashtiradi
.
 
Madaniy faoliyat ongli va qadriyatlarga 
qaratilgandir. Unda me’yorlarga rioya
 
qilish va ularda nisbatan mustaqillik, maqsadga 
muvofiqlik va noutilitarlik
 
o‘zining uyg‘un ifodasini topadi. Madaniy faoliyat umuminsoniy 
ideallar va
 
qadriyatlarni etnik yoki mintaqaviy shaklda aks ettiradi. Madaniyat jabhasida
 
inson 
faoliyati uning ehtiyojlari bilan belgilanadi, lekin faqat ularga bog‘liq
 
bo‘lmaydi. Unda 
maqsadga erishish uchun zarur bo‘lgan elementlar ham, ortiqcha
 
unsurlar ham mavjud. 
Ortiqchalik tushunchasi, madaniyat hodisalarida, ularning
 
ma’naviy mazmunini amalda 
gavdalantirish uchun talab etiladigan vositalarning zarur darajasidan ortiqroq elementlar 
mavjudligini anglatadi. Madaniyatda utilitar maqsadga muvofiqlik mezoni bilan o‘lchash 
mumkin bo‘lmagan
 
muhim qadriyatlar yaratiladi. Garchi madaniyat biologik, fizik, ijtimoiy, 
texnik-iqtisodiy va boshqa shunga o‘xshash omillarga ta’sirchan bo‘lsa-da, ular madaniyatda 
o‘zining variativ – ko‘p ma’noli ifodasini topadi. Bu madaniyatda erkinlik hamda butunlay yangi 
predmetlilikni yaratish imkoniyatlari mavjudligidan dalolat beradi.
 
Madaniyat funksiyalari. 
Ijtimoiy hodisa sifatida madaniyat ko‘p sonli funksiyalarni 
bajaradi. 
U insonning bilish faoliyatini o‘z ichiga oladi,
ijtimoiy tajribani avlodlarga qoldirish 
va boshqa xalqlar madaniyatini
o‘zlashtirish vositasi sifatida informativ funksiyani bajaradi
. 
Madaniyatning rivojlanishi u boshqa madaniyatlar bilan aloqa qilishini taqozo etadi. 
Madaniyat normativ funksiyani ham bajaradi: u muayyan sivilizatsiyada shakllangan 
me’yorlarni amalga joriy etadi, shuningdek, o‘z me’yorlari va qadriyatlarini yaratib, ularni 
inson hayoti va faoliyatining barcha jabhalariga tatbiq etadi. 
Ijtimoiy-madaniy jarayonda davlat hayoti qadriyatlari muhim ahamiyat kasb etadi: 
ideokratik, teokratik yoki siyosiy davlat boshqa-boshqa madaniy mo‘ljallarga tayanadi. Davlat 
o‘z negizini mustahkamlaydigan me’yorlarning ustunligini ta’minlaydi va o‘ziga tahdid solishi 

---

mumkin bo‘lgan me’yorlarni siqib chiqaradi. O‘z navbatida, madaniyat ham ijtimoiy tajribani 
saralash, uni ramziy tizimlarda mustahkamlashni amalga oshiradi. 
Madaniyatning yana bir muhim funksiyasi insonni kamol toptirish hisoblanadi: individ 
madaniyatni o‘zlashtirish jarayonida shaxsga aylanadi
. Madaniyat normativ tartibga solinadigan 
faoliyat sanalgani bois, u qadriyatlarni
 
yaratish sohasi sifatida namoyon bo‘ladi. Madaniyat 
hodisalari ijtimoiy
 
o‘zgarishlarni boshqaradi, ularni ijtimoiy muhim maqsadlarni amalga 
oshirishga yo‘naltiradi. 
Madaniyat qadriyatlari mazkur hamjamiyatda ijtimoiy mo‘ljal berish va 
tartibga solish funksiyasini bajaradi. 
Madaniyat ijtimoiy
 
munosabatlar tizimiga xizmatlar 
ko‘rsatadi, bu erda yuz beruvchi o‘zgarishlar va
 
siljishlarni belgilaydi va tayyorlaydi, inson xulq-
atvorini tartibga solishni ta’minlovchi maxsus mexanizmlarni yaratadi. Bu, to‘g‘ridan-to‘g‘ri, 
bevosita tartibga solish bo‘lishi mumkin (huquq, axloq, taqiq). Bu, jamiyatning, u yoki
 
bu 
qadriyatlari va talablarini aks ettiruvchi ba’zi bir harakatlarni bajarishni buyurish orqali amalga 
oshiriladigan bilvosita tartibga solish bo‘lishi ham
 
mumkin.