“Ijtimoiy fanlar”kafedrasi

 
o`z kuchi, salohiyati va qobiliyatlarini eng asosiy maqsadga qaratish va irodani 
aynan shunga sarf qilish; 
➢
 
doimo tetik va sog`lom bo`lib, har doim ham ishga yaroqli ekanligini ko`rsata 
olish; 
➢
 
boshqa xodimlar ham bajara olishi mumkin bo`lgan e’tiborsiz ishlarga qo`l 
urmay, ularning nazoratiga e’tiborni qarata olish (“delegirovanie”); 
➢
 
yon-atrofdagi boshqa tashkilot va korxonalardagi boshqaruv uslublari haqida ham 
ma’lumotga ega bo`lib, boshqaruvda ulardan ortda qolib ketmaslikka harakat qilish, 
korporatsiya usulidan unumli foydalanish. 
Yuqorida sanab o`tilgan holatlar, albatta, rahbarning o`z ish faoliyatini samarali tashkil 
etish va dastlabki onlardanoq muvaffaqiyatlarga erishishga yordam beradi. 
Rahbarlik bu – professional munosabatdir. Rahbarlar talabalari bilan ishlash tarzi urf-
odatlar, tajriba va fan turiga ko’ra farqlanadi. Sharqiy Angliya Universiteti (2007), ilmiy 
izlanish bosqichidagi rahbarlar uchun mo’ljallangan o’zining asosiy tamoyillarida bayon 
etishicha: “Rahbarlik faoliyati munosabatlardagi to’g’riso’zlik, adolatlilik, javobgarlilik, 
hurmat, vazifalarga yondashish, talabaning mustaqil ishlay olishi hamda talabaning qiziqishlari 
ustida ishlash kabi intelektual tamoyillari yordamida boshqariladi”. Rahbar-talaba 

---

munosabatlarini umumlashtiruvchi muhokama usullari Taylor va Beasley tomonidan taqdim 
etilgan (2005).
122
 
Boshqarish
- 
o’ziga xos yuksak san’at va mahoratni talab qiluvchi tanlov, shu tanlov 
asosida qaror qabul qilish va uning bajarilishini nazorat qilishdir.
 
Boshqarishdan maqsad - 
muddao, maqsad, ya’ni u yoki bu niyatga erishmoq uchun 
ko’zda tutilgan mushtarak orzularning amalga oshishidir. 
Maqsadning ilmiy asoslanganligi muhimdir, shunga ko’ra: 
boshqarish funksiyalari; 
boshqarish usullari; 
boshqarish strukturasi; 
lavozimlarni belgilash va kadrlarni tanlash muhim masalalar hal etiladi. 
Zamonaviy boshqaruvda rahbar salohiyati yuksak bo’lmog’i lozim. Boshqaruv uslubi 
rahbarning individual xususiyatlaridan kelib chiqadi. Lekin shu bilan birga boshqarish qonunlari, 
tamoyillari, rahbarlarga bo’lgan umumiy talab, jamoadagi sotsial-ruhiy (ijtimoiy-psixologik) 
muhit kabi obyektiv omillar ham bor. 
Bundan tashqari, psixologiyadagi qator psixodiagnostik uslublar, konkret metodikalar ham 
borki, rahbarning ish stolida ulardan eng qulay va ishonchlilari turishi, inson faoliyatini to`g`ri 
tashkil etishga bevosita aloqador bo`lgan allomalar va taniqli arboblarining asarlaridan ham 
bo`lishi uning ishiga faqat ijobiy tapsir ko`rsatadi. Bir qator taniqli psixolog-olimlarning 
mashhur asarlari va ularning insonlar bilan muloqotda bo`lish san’ati har bir mutaxassisning o`z 
ishini tashkil etishida ko`makchi bo`lishi mumkin. 
 
Oldingi mavzularda to`xtalib o`tganimizdek, motivatsiya - biror ish yoki harakatning 
yuzaga kelishiga sababchi bo`lgan motivlar, dalillar baholar, vajlar yoki sabablar majmui 
ma’nosida talqin etiladi. Bu tushuncha bevosita inson omili bilan chambarchas bog`liqdir. Shu 
nuqtai nazardan: