Ijtimoiy fanlar va texnika fakulteti iqtisodiyot kafedrasi

Yashirin ishsizlik uchun ish kuni yoki ish haftasi davomida to’liq band bo’lmaslik xos.Iqtisodiyot rivojlanishi darajasining pasayishi korxonalardagi ishlab chiqarish hajmining qisqarishiga olib keladi.Biroq, korxona egalari o’z ishchilarini birdaniga ishdan bo’shata olmaydilar.Buning natijasida ishchilarning ma’lum qismi rasman ish bilan band bo’lsalarda, amalda to’liqholda ishlamaydilar.Buning natijasida mehnat unumdorligi pasayib, korxona moliyaviy natijalariga ta’sir ko’rsatadi.Yashirin ishsizlik mamlakatda vujudga kelishi mumkin bo’lgan ijtimoiy keskinlikka yo’l qo’ymaslikka intilish natijasida ham paydo bo’ladi.
Turg`un ishsizlik mehnatga layoqatli aholining ish joyini yo’qotgan, ishsizlik bo’yicha nafaqa olish huquqidan mahrum bo’lgan va faol mehnat faoliyatiga hech qanday qiziqishi bo’lmagan qismini qamrab oladi.
Professor M.N.Chepurin va E.A.Kiselevalar umumiy tahriri ostida tayyorlangan o’quv qo’llanmada «ixtiyoriy» va «majburiy» ishsizlik turlari ham ajratib ko’rsatiladi. Ularning fikriga ko’ra, ixtiyoriy ishsizlik – bu bo’sh ishchi o’rinlari mavjudligi sharoitida ishchini ish haqi darajasi yoki mehnatning tavsifi qoniqtirmaganligi sababli paydo bo’luvchi ishsizlik hisoblanadi. Majburiy ishsizlik esa ish haqining bozor muvozanati nuqtasidan yuqori darajada o’rnatilishi oqibatida ishchi kuchiga bo’lgan talab va uning taklifi o’rtasida tafovut vujudga kelishi bilan bog`liq.
II-BOB. O‘ZBEKISTONDA ISHCHI KUCHI BOZORINING HOZIRGI HOLATI TAHLILI
2.1. O‘zbekistonda yangi ish o‘rinlarini tashkil etish va bandlikni ta’minlash maqsadli dasturlarini amalga oshirishning hozirgi holati tahlili
O‘zbekistonda aholining 60 foizga yaqinini ishchi kuchi resurslari tashkil etadi. Ishchi kuchi resurslari jismoniy va aqliy qobiliyatga ega bo‘lib, mehnat jarayonida moddiy ne’matlar va xizmatlarni yaratadilar. Ishchi kuchi resurslari tarkibiga kiritilgan ijtimoiy ishlab chiqarishda ishtirok etmayotgan nofaol aholi esa mehnat zahiralarini tashkil etadi. CHunki vaqti kelib ular ham iqtisodiy faol aholi tarkibiga qo‘shilishlari mumkin.
Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi ma’lumotlariga qaraganda, bugungi kunda respublikada ishchi kuchi resurslari soni (2021 yil) 19 007,8ming kishini tashkil etadi (1-jadval).